بررسی سهم کالای خارجی از سبد خرید خانواده ها

✍️ سعید مسگری – کارشناس اقتصادی

یکی از سوالاتی که در روزهای اخیر برای برخی ایجاد شده این است که مردم ایران چقدر کالای خارجی مصرف می کنند؟ یعنی هر خانوار ایرانی چند درصد هزینه های خود را به خرید کالای خارجی اختصاص میدهد؟

در اینجا تلاش می کنیم با استفاده از امارهای رسمی تخمینی از سهم کالاهای خارجی از سبد هزینه ای مردم داشته باشیم. ناگفته پیداست این محاسبه صرفا کالاهای مصرفی که مورد استفاده مستقیم مردم است را شامل می شود و با مواد اولیه و کالاهای واسطه ای و سرمایه ای کاری ندارد. (به علت در دسترس بودن آمارهای سال ۹۵ همه ارقام برای این سال هستند)

کالاهای خارجی از دو طریق قانونی و قاچاق وارد کشور می شوند که به تفکیک هر کدام را بررسی می کنیم.

میزان واردات کالا بر اساس آمارهای گمرک ۴۳ میلیارد دلار بوده است. به گفته معاون وزیر صنعت حدود ۱۸ درصد واردات مربوط به کالاهای مصرفی است. بنابراین حدود ۷.۷ میلیارد دلار کالای مصرفی وارد کشور شده است.

درمورد قاچاق کالا هم امارهای مختلفی وجود دارد. به نظر میرسد امار ۱۵ میلیارد دلاری نسبتا امار کم خطایی باشد. علی القاعده باید همان ترکیب کالاهای وارداتی را برای قاچاق هم درنظر گرفت ولی به نظر میرسد کالای قاچاق بیشتر کالاهای مصرفی هستند لذا ما هفتاد درصد این کالاها را مصرفی در نظر میگیریم. یعنی حدود ۱۰.۵ میلیارد دلار کالای مصرفی بصورت قاچاق وارد کشور شده است.

با مجموع دو عدد فوق میزان مصرف کالای خارجی توسط خانواده ها ی ایرانی بدست می آید که برابر با ۱۸ میلیارد دلار می شود

فرض میکنیم همه این کالاها با دلار آزاد خریداری شده باشند. میانگین قیمت دلار در این سال حدود ۳۶۵۰ تومان بوده است. با ضرب این عدد در مبلغ دلاری به مبلغ ریالی کالای خارجی میرسیم که برابر با ۶۶ هزار میلیارد تومان است.

عدد فوق ارزش گمرکی کالاها است. فرض میکنیم هزینه حمل و نقل، توزیع، سود وارد کننده و فروشنده برابر با صددرصد ارزش کالا شود. لذا کالای خارجی که مردم ایران در یک سال خریداری کرده اند (ارزش بازاری کالاها) برابر با ۱۳۲ هزار میلیارد تومان است.

اما با اهمیت تر از میزان مصرف، نسبت ان از کل هزینه های مردم است. برای محاسیه کل هزینه های سالیانه خانوار ایرانی کافی ست هزینه سالیانه را ضربدر تعداد خانوار کنیم.

بر اساس محاسبات مرکز آمار ایران، میانگین هزینه سالیانه هر خانوار ایرانی حدود ۳۹ میلیون تومان است. تعداد خانوارها هم ۲۴ میلیون است. با ضرب این دو عدد به ۹۳۶ هزار میلیارد تومان میرسم که نشان دهنده کل مخارج خانواده های ایرانی در طول یک سال است

بنابراین از ۹۳۶ هزار میلیارد مخارج سالیانه ایرانیها حدود ۱۳۲ هزار میلیارد تومان صرف خرید کالای خارجی و مابقی صرف خرید کالاهای ایرانی می شود. از تقسیم این دو عدد، مشخص می شود سهم کالای خارجی از سبد خرید ایرانی ها ۱۴ درصد است.

اگر حدود ۵ درصد را هم برای خطا محاسباتی و اماری در نظر بگیریم می توان گفت یک پنجم هزینه های خانوارهای ایرانی به خرید کالای خارجی اختصاص دارد