جولان بینظمی در پیکره میدان انقلاب زنجان
✍️ احمد اسدی-کارشناس معماری و عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان استان زنجان
مرکز شهر زنجان از جهات مختلف برای شهروندان زنجان و شهر زنجان حائز اهمیت بوده و میدان انقلاب به عنوان یک مرکز ثقل برای شهر زنجان محسوب میشود.
میدان انقلاب و بافت تاریخی اطراف این میدان که دارای ارزش معماری و یادگار گذشتگان این دیار برای زنجانیهای امروز است، یک ارزش، هویت و تاریخ برای شهروندان زنجانی بوده که متاسفانه امروز در سایه بیتوجهی مسئولان است.
بدنه میدان انقلاب با نزدیکی به بازار تاریخی زنجان، فضاهای مهم شهری همچون سبزه میدان و بناهای مذهبی همچون مسجد سید موجب بروز حلقههای مهم تاریخی و هویتی برای شهر زنجان شده که این حلقه با اتصال به رختشویخانه، عمارت دارایی و ذوالفقای به زنجیره ای از اهمیت معماری، تاریخی و هویتی برای شهروندان زنجانی تبدیل شده است.
هرچند امروز این حلقه های تاریخی، معماری و هویتی شهر زنجان نه اتصال مناسبی به یکدیگر دارند، و نه هر کدام به تنهایی جلوه واقعی تاریخ معماری و هویتی زنجانی ها را بازنمایی می کنند، اما میتوانند با تدابیر علمی و کارشناسی مناسب تر مجموعه ای از جذابیت های گردشگری را فراهم کنند.
یکی از مشکلات مهم در شهر زنجان، عدم توجه به سیما و منظر شهری مطابق با استانداردهای معماری و شهرسازی است که این موضوع گریبان بافت ها و بدنه های با ارزش معماری شهر را نیز گرفته و نمونه بارز آن میدان انقلاب است.
هماکنون بدنه میدان انقلاب از خود دور میدان تا به سمت بازار قیصریه دارای لکه های تاریخی معماری با ارزش است که متاسفانه امروز نه تنها مورد توجه قرار نگرفته، بلکه مورد هجمه عناصر معماری مدرن همچون بدنه های کامپوزیتی نیز قرار گرفته و سیمای نامطلوب و آزاردهنده ای دارد.
بارها طی سال های گذشته در خصوص وضعیت این بدنه به مسئولان هشدار داده شد که متاسفانه حساسیت ها مقطعی ایجاد اما بعد از مدتی تمام موارد به فراموشی سپرده شد. از ایجاد تراکم و طبقات غیر استاندارد در حریم میدان انقلاب تا مخدوش شدن بدنه تاریخی با ارزش معماری در دور میدان تا بازار قیصریه زنجان که همچنان خبری از عملیاتی شدن برنامه های کارشناسی در آن دیده نمیشود.
خوشبختانه طی سال های اخیر شاهد اقدامات سازنده توسط مدیریت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان برای تدوین ضوابطی برای میدان انقلاب و همچنین ترغیب و تشویق افراد و مالکان برای رعایت بدنه سازی متناسب با بدنه تاریخی مابین میدان انقلاب تا سبزه میدان بوده ایم که تاثیرات مثبتی داشته است.
هرچند این تدابیر اندیشیده شده و نیازمند تقویت و توجه بیشتر نیز است، اما علی رغم قول هایی که شهرداری برای ساماندهی بدنه میدان انقلاب از تشویش و نابسامانی منظر شهری داده بود، خبری از اقدام عملی در این راستا نیستیم!
تابلوهای شهری با ابعاد متفاوت، در ارتقاع های متفاوت و با پیش و پس آمدگی متناقض موجب تشویش بصری در بدنه میدان انقلاب و خیابان های اطراف شده و زیبایی بدنه تاریخی عملا در سایه تاریکی این بی نظمی قرار دارد!
بافت تاریخی در میدان انقلاب، سابقهی ذهنی و خاطرات بسیاری در ذهن مردم شهر زنجان دارد که متأسفانه امروز مظاهر معماری مدرن، آن را احاطه کرده و حریم آن مورد تعدی قرار داده است. بافت تاریخی زنجان از مظاهر هویتی مردم شهر است و نباید به این شدت به حریم این بافتها تجاوز شود.
به نظر می رسد کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر زنجان که ریاست آن نیز برعهده یک کارشناس حوزه شهرسازی بوده و مدام نیز در خصوص مسائل مهندسی در شهر زنجان به ایراد مطلب میپردازند، نسبت به موارد مهمی همچون ساماندهی تابلوهای شهری در زنجان و به ویژه در مراکز مهمی همچون بدنه های تاریخی حساسیت بیشتری نشان دهند.
بافت تاریخی اطراف میدان انقلاب طی سالهای اخیر روزهای خوبی را سپری نکرده و همواره ضرورت ساماندهی بصری این میدان و بافتهای تاریخی مرکز شهر زنجان دغدغه کارشناسان و صاحب نظران حوزه معماری و شهرسازی بوده است. تابلوهای شهری غیر استاندارد بر روی این بافت تاریخی موجب مخدوش شدن چهره بصری این بافت شده است به گونهای که تابلوها و المانهای بانکها، فروشگاهها، مراکز تجاری و دیگر اماکن عمومی موجب ضربهی بصری شدیدی به این بافت شده و منظر و سیمای تاریخی آن را دچار خدشه و آسیب کرده است. بدنه تاریخی میدان انقلاب صحنه جولان تابلوهایی است که از جنس فلز و متریالهای مدرن است که بر بدنه آجری این میدان سیطره یافته است!
میدان انقلاب به دلیل اهمیت تاریخی که برای زنجانی ها داشته می تواند با ساماندهی مناسب، تبدیل به جاذبه ای برای گردشگران باشد و تحولات تاریخی مردم شهر زنجان که مرکز شهر پذیرای آن بوده را برای گردشگران داخلی و خارجی بازگو کند.
این بازگویی زمانی میتواند محقق شود که مسئولان نسبت به ساماندهی وضعیت موجود، توجه به سیما و منظر شهر در این بافت، رعایت حریم بافت، تقویت حس تعلق شهروندان به این بافت که کمی دچار فراموشی شده و رعایت شاخصهای مشابه هویتی و شهرسازی اقدام کنند.
