یکی از مطالبات جدی مردم و مسئولان استان زنجان در سالهای اخیر، بازگشت مازاد درآمدهای استانی به این منطقه بوده است.
به گزارش همدلیزنجان؛ استان زنجان همواره در تحقق بیش از ۱۰۰ درصدی تعهدات مالیاتی و تأمین منابع استانی برای دولت پیشرو بوده، اما این عملکرد مثبت در بازگشت منابع به استان انعکاس نیافته است.(همدلی زنجان).
بسیاری از مردم و کارشناسان بر این باورند که سهم زنجان از اعتبارات استانی به هیچ وجه متناسب با ظرفیتها و عملکرد اقتصادی آن نیست. این موضوع، پرسشهایی اساسی را درباره عدالت در تخصیص منابع، معیارهای تصمیمگیری و سهم استانها از توسعه ملی مطرح میکند:
- چرا استان زنجان باوجود تحقق بالای تعهدات مالیاتی، ضریب بازگشت پایینی دارد؟
- در مقایسه با استانهای همجوار، وضعیت زنجان از نظر شاخصهایی نظیر جمعیت، وسعت، و تولید ناخالص داخلی چگونه است؟
- آیا معیارهای بازگشت منابع استانی بر مبنای عملکرد اقتصادی و عدالت منطقهای تنظیم شدهاند؟
جایگاه استان زنجان در نظام بودجه استانی
بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۳:
- درآمد عمومی استانی زنجان: ۲۲۲,۶۳۳ میلیارد ریال (رتبه ۱۳ کشور)
- مصارف استانی زنجان: ۳۵,۰۳۹ میلیارد ریال (رتبه ۲۷ کشور)
- ضریب بازگشت درآمدهای استانی زنجان معادل ۱۶ درصد است که از میانگین کشوری (۱۸ درصد) پایینتر است و آن را در رتبه ۲۶ کشور قرار میدهد.
مقایسه زنجان با استانهای همجوار
برای ارزیابی دقیقتر، استان زنجان با شش استان همجوار (گیلان، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، همدان و کردستان) از نظر شاخصهای زیر مقایسه میشود:
بر اساس آمار رسمی سال ۱۴۰۱:
- جمعیت استان زنجان: ۱.۱ میلیون نفر (۱.۳ درصد از جمعیت کشور)
- جمعیت استانهای همجوار:
- گیلان: ۲.۶ میلیون نفر (۳.۱ درصد از جمعیت کشور)
- آذربایجان شرقی: ۴ میلیون نفر (۴.۷ درصد از جمعیت کشور)
- آذربایجان غربی: ۳.۳ میلیون نفر (۳.۹ درصد از جمعیت کشور)
- همدان: ۱.۸ میلیون نفر (۲.۱ درصد از جمعیت کشور)
- کردستان: ۱.۶ میلیون نفر (۱.۹ درصد از جمعیت کشور)
- اردبیل: ۱.۳ میلیون نفر (۱.۵ درصد از جمعیت کشور)
- وسعت استان زنجان: ۲۲,۱۶۴ کیلومتر مربع (۱.۳ درصد از کل مساحت کشور)
- وسعت استانهای همجوار:
- گیلان: ۱۴,۰۴۲ کیلومتر مربع (۰.۸ درصد)
- آذربایجان شرقی: ۴۵,۴۹۱ کیلومتر مربع (۲.۷ درصد)
- آذربایجان غربی: ۴۳,۶۶۰ کیلومتر مربع (۲.۶ درصد)
- همدان: ۱۹,۴۹۳ کیلومتر مربع (۱.۱ درصد)
- کردستان: ۲۸,۲۰۳ کیلومتر مربع (۱.۷ درصد)
- اردبیل: ۱۷,۸۰۰ کیلومتر مربع (۱.۰ درصد)
درآمدهای استانی و ضریب بازگشت
- درآمدهای استانی:
- زنجان: ۲۲۲,۶۳۳ میلیارد ریال
- گیلان: ۲۲۵,۴۴۵ میلیارد ریال
- آذربایجان شرقی: ۳۷۷,۲۳۴ میلیارد ریال
- آذربایجان غربی: ۱۵۸,۶۰۱ میلیارد ریال
- همدان: ۱۰۸,۴۷۵ میلیارد ریال
- کردستان: ۷۶,۶۷۰ میلیارد ریال
- اردبیل: ۵۳,۴۴۹ میلیارد ریال
- ضریب بازگشت:
- زنجان: ۱۶ درصد
- گیلان: ۱۷ درصد
- آذربایجان شرقی: ۱۰ درصد
- آذربایجان غربی: ۸ درصد
- همدان: ۸ درصد
- کردستان: ۱۰ درصد
- اردبیل: ۱۲ درصد
تولید ناخالص داخلی
بر اساس دادههای مرکز آمار ایران:
- تولید ناخالص داخلی استان زنجان: حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان (سهم ۱.۵ درصدی از تولید ملی)
- تولید ناخالص داخلی استانهای همجوار:
- گیلان: ۱۱۰ هزار میلیارد تومان (۲.۱ درصد)
- آذربایجان شرقی: ۲۷۰ هزار میلیارد تومان (۵ درصد)
- آذربایجان غربی: ۱۸۰ هزار میلیارد تومان (۳.۳ درصد)
- همدان: ۹۰ هزار میلیارد تومان (۱.۷ درصد)
- کردستان: ۶۵ هزار میلیارد تومان (۱.۲ درصد)
- اردبیل: ۴۵ هزار میلیارد تومان (۰.۹ درصد)
نابرابری در بازگشت منابع
- استان زنجان باوجود تحقق درآمدهای بالاتر از بسیاری از استانهای همجوار (مانند اردبیل و کردستان)، ضریب بازگشت بسیار پایینی دارد.
- گیلان و آذربایجان شرقی به دلیل سهم بالاتر جمعیتی و تولید ناخالص داخلی، مصارف بیشتری دارند اما ضریب بازگشت آنها همچنان کمتر از میانگین کشوری است.
- استانهایی با وسعت کمتر (مانند گیلان) و جمعیت بالاتر در تخصیص منابع جاری و عمرانی اولویت داشتهاند.
- زنجان باوجود وسعت مناسب و عملکرد اقتصادی قابلقبول، در رقابت با استانهای با جمعیت بالاتر (مانند آذربایجان شرقی) دچار عقبماندگی در تخصیص منابع شده است.
- سهم زنجان از تولید ناخالص داخلی ملی (۱.۵ درصد) کمتر از استانهایی مانند آذربایجان شرقی و غربی است، اما برتری آن نسبت به استانهایی مانند اردبیل و کردستان در تخصیص منابع منعکس نشده است.
شاخصهایی مانند تحقق درآمدهای مالیاتی، عملکرد اقتصادی و سرانه جمعیتی در کنار معیارهای محرومیت باید مبنای تصمیمگیری قرار گیرند. انتشار آمار دقیق تخصیص و بازگشت منابع به استانها و مقایسه آن با عملکرد اقتصادی ضروری است. افزایش سهم استان در بودجه عمرانی میتواند به توسعه زیرساختها و افزایش تولید ناخالص داخلی منجر شود.
تقویت لابیگری استانی
نمایندگان مجلس و مسئولان استانی باید با استناد به آمار و دادههای اقتصادی، سهم زنجان از منابع ملی را افزایش دهند. استان زنجان باوجود درآمدهای مالیاتی بالا و سهم مناسب در تولید ناخالص داخلی، ضریب بازگشت بسیار پایینی دارد.
این موضوع نشاندهنده ضعف در معیارهای تخصیص بودجه و تمرکز منابع در استانهای پرجمعیتتر است. اصلاح این روند و افزایش شفافیت میتواند به بهبود وضعیت بودجهای و توسعه اقتصادی استان منجر شود.