هرگونه مذاکره دیپلماتیک نیازمند اراده سیاسی و برنامه مشخص برای تامین و تحقق اهداف است. ایالاتمتحده، کشورهای اروپایی، روسیه، چین و همچنین اتحادیه اروپا به این موضوع واقفند که کنترل قدرت هستهای ایران صرفا در شرایطی حاصل میشود که زمینه برای پایان دادن به تحریمهای اقتصادی مربوط به برجام فراهم شود.
به عبارت دیگر، مذاکرات وین دسامبر ۲۰۲۱ را باید ادامه دیپلماسی هستهای دولت روحانی و همچنین بخش مکمل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دانست.
چنین رویکردی به مفهوم آن است که ایران و همچنین بخش قابل توجهی از کشورهایی که دیپلماسی هستهای را آغاز کردند از آمادگی لازم برای انعطافپذیری دیپلماتیک در جهت رسیدن به اهداف موردنظر برخوردارند.
ایران به این موضوع توجه دارد که مذاکرات هستهای را در چارچوب پایان دادن یا کاهش تحریمهای اقتصادی پیگیری کند.
انگاره ایران معطوف به این نگرش است که نادیده گرفتن تعهدات برجامی واکنشی مشروع و اجتنابناپذیر در برابر خروج آمریکا از برجام و نادیده گرفتن حقوق اقتصادی ایران بوده است. انجام چنین اقدامی بهعنوان ضرورتی اجتنابناپذیر محسوب میشد.
در معادله سیاست بینالملل اقدام متقابل و کنش براساس معادله تهدید در برابر تهدید میتواند موازنه منطقهای و راهبردی مطلوب را فراهم آورد.
بنابراین در فضای موجود مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی، چین، روسیه و نقشیابی رابرت مالی بهعنوان نماینده ویژه امور ایران از این جهت اهمیت دارد که تمام این بازیگران از اراده لازم برای نیل به توافق برخوردارند.
وقتی که اراده دیپلماتیک وجود داشته باشد، طبیعی است که در آن شرایط کشورها از سازوکارهای مربوط به مساعی جمیله و حسن نیت برای رسیدن به اهداف موردنظر برخوردار میشوند.
هرگاه کشورها محور اصلی کنش دیپلماتیک خودشان را براساس حسن نیت و مساعی جمیله قرار دهند، در آن شرایط زمینه نیل به توافق وجود دارد؛ اما باید به این موضوع توجه داشت که هرگونه توافقی نیازمند چانهزنی و پیگیری حداکثر مطلوبیتها در جهت تحقق اهداف خواهد بود.
مطلوبیت ایران کاملا مشخص است؛ پایان دادن به تحریمها، فعال شدن فضای سوئیفت مالی و بانکی و همچنین نقشیابی ایران در اقتصاد منطقهای انرژی بهعنوان اصلیترین انگارههای دیپلماتیک جمهوری اسلامی محسوب میشوند.
به همین دلیل است که در اولین دور مذاکرات تیم دیپلماتیک ایران افرادی از وزارت نفت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی مشارکت کردند.
مشارکت این افراد را نمیتوان به مثابه سیاهی لشکر دانست، بلکه نمادی از مشارکت بازیگرانی محسوب میشود که هر یک از آنها میتواند نقشی محدود در روند دیپلماسی هستهای ایفا کنند و زمینه راستیآزمایی کنترل پایان یافتن تحریمها را منعکس میسازد.
در این شرایط نکته اساسی آن است که چگونه میتوان زمینههای لازم برای تحقق اهداف متقابل کشورها را فراهم آورد.