پروژه فیبر نوری که در راستای مدرن‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی شهر زنجان به شرکت آسیاتک واگذار شده، انتقادات گسترده‌ای را به همراه داشته است.
به گزارش همدلی‌زنجان؛ این قرارداد که ارزش آن ۷۰۰ میلیارد تومان اعلام شده، با ابهاماتی در اجرا، توجیه اقتصادی، و شفافیت نظارتی روبرو است. از انحصار آسیاتک در این پروژه تا هزینه بالای خدمات و عدم شفافیت تعهدات، همگی نگرانی‌هایی را ایجاد کرده‌اند.
یکی از جنجالی‌ترین بخش‌های این قرارداد، اختصاص تنها ۵ درصد از سود خالص پروژه به شهرداری زنجان است. این در حالی است که تمام هزینه‌های حفاری، ایجاد زیرساخت‌ها و پوشش فیبر نوری از منابع دولتی و شهری تأمین شده است. شهروندان زنجانی نیز برای دریافت خدمات فیبر نوری باید مبلغی حدود ۳.۲ میلیون تومان بپردازند، رقمی که در مقایسه با درآمد متوسط خانوارها در این منطقه بالاست.
توجیه اقتصادی این سود ۵ درصدی، با توجه به سهم عظیم شهرداری در تأمین زیرساخت‌ها و مجوزها، دشوار است. در عین حال، هزینه‌های سنگین حفاری و تخریب مسیرهای شهری بدون تأمین بازده مناسب برای شهر، اعتماد عمومی را تضعیف کرده است. ناظران معتقدند که چنین پروژه‌هایی باید با توجه به منافع اقتصادی بلندمدت برای شهر و شهروندان طراحی و اجرا شوند، نه صرفاً سوددهی برای شرکت پیمانکار.
حفاری‌های سطحی: استانداردها زیر سؤال
عمق حفاری‌های آسیاتک در برخی نقاط زنجان، از جمله خیابان هفت تیر، به جای استاندارد ۴۵ سانتی‌متر، تنها ۱۵ سانتی‌متر گزارش شده است. این مسئله می‌تواند پایداری و امنیت شبکه را در بلندمدت به خطر بیندازد. شهرداری نیز بارها از اجرای ناقص پروژه انتقاد کرده و تأکید داشته که ترمیم‌های انجام‌شده نیز به سطح کیفی مناسبی نرسیده است.
گفته می شود ۱۳۴ کیلومتر حفاری در شهر زنجان انجام شده اما نکته قابل تامل اینکه تنها ۱۵ کیلومتر کابل گذاری انجام شده است. یعنی حفاری انجام و لوله گذاری صورت گرفته اما کابلی در داخل شبکه وجود ندارد.
مقایسه با پروژه‌های موفق در شهرهای دیگر
تهران
در تهران، توسعه فیبر نوری به‌صورت مشارکتی و با دخالت چندین اپراتور انجام شده است. این تنوع باعث ایجاد رقابت سالم و کاهش هزینه‌ها شده است. علاوه بر این، شهرداری تهران با نظارت مستقیم و شفافیت در اجرای قراردادها، از بروز تخلفات و کاهش کیفیت خدمات جلوگیری کرده است.
تبریز
پروژه مشابهی در تبریز نیز با همکاری شرکت‌های خصوصی و شهرداری اجرا شده است. نظارت قوی شهرداری و استانداری در این شهر، به ایجاد تعادل در تعهدات طرفین کمک کرده است. هزینه‌های شهروندان برای خدمات فیبر نوری در تبریز به‌طور میانگین ۲۰ درصد کمتر از برآورد زنجان بوده است، که نشان از مدیریت بهتر اقتصادی دارد. در شهر تبریز، پروژه فیبر نوری با همکاری شهرداری و شرکت ایرانسل در حال اجرا است.
این پروژه در فاز اول با ۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری، ۲۴۰ کیلومتر فیبر نوری را شامل می‌شود و در فاز دوم نیز توسعه‌ای به طول ۴۵۰ کیلومتر در نظر گرفته شده است. کل ارزش این پروژه بالغ بر ۱۴۰۰ میلیارد تومان است که نشان‌دهنده برنامه‌ریزی بلندمدت برای توسعه زیرساخت‌های دیجیتال است. علاوه بر این، شهرداری تبریز موفق شده از این پروژه به‌عنوان منبع درآمد پایدار برای شهر استفاده کند، برخلاف سود محدود ۵ درصدی در زنجان.
قزوین
در قزوین، ایجاد زیرساخت‌های فیبر نوری با زمان‌بندی دقیق و رعایت استانداردهای حفاری انجام شده است. همچنین، سود شهرداری از پروژه‌های مشابه به حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد رسیده است، رقمی که نشان‌دهنده بازدهی بهتر اقتصادی برای شهر است.
نقش نهادهای نظارتی و مسئولیت‌ها
با وجود مسائل جدی مطرح‌شده، نقش سازمان‌های نظارتی از جمله سازمان بازرسی و شورای شهر، همچنان کمرنگ به نظر می‌رسد. مسئولان استانی نیز اغلب از اظهار نظر درباره جزئیات این قرارداد خودداری کرده‌اند، که این امر ابهامات را افزایش می‌دهد.
برای بهبود شرایط، ضروری است که این نهادها شفافیت بیشتری در ارتباط با عملکرد آسیاتک و مفاد قرارداد به نمایش بگذارند. این پروژه، که هدف آن توسعه زیرساخت‌های دیجیتال در زنجان بوده، به دلیل مدیریت ناکارآمد و عدم شفافیت، بیشتر به نقطه‌ای برای بحث و جدل تبدیل شده است.
پیشنهاد می‌شود جهت افزایش شفافیت، انتشار متن کامل قرارداد و پاسخگویی به افکار عمومی انجام گیرد. افزایش سهم شهرداری با توجه به میزان سرمایه‌گذاری و تعهدات مورد بازنگری قرار گیرد و ایجاد رقابت که با بازنگری در انحصار آسیاتک و دخالت سایر اپراتورها می تواند موثر باشد. همچنین بهبود نظارت فنی در این پروژه ضروری بوده و تعیین ناظر مشخص و ارائه گزارش‌های عمومی می تواند راهگشا باشد.
توجه به تجربیات موفق سایر شهرها می‌تواند به اصلاح مسیر این پروژه کمک کند و رضایت شهروندان زنجانی را نیز به همراه داشته باشد.
