یکی از نشانههای هوشمندی و کارآمدی نظامهای سیاسی بدون چون و چرا به چگونگی استفاده بهنگام و با بهرهوری بالا از ثروتها و داشتههای کشوری است که بر آن استیلا دارد.
به طور مثال گفته میشود نظام سیاسی نروژ گونهای رفتار کرده که درآمدهای حاصل از صادرات نفت را در صندوق ثروت ملی پسانداز کرده و داراییهای این صندوق نروژی از هزار میلیارد دلار فراتر رفته است.
در مقابل نظام سیاسی ونزوئلا گونهای بوده و هست که با وجود داشتن بیشترین منابع نفت و درآمد بالاتر حتی سرانه از کشور نروژ، اکنون این ثروت ملی ونزوئلاییها انگار به تاراج رفته باشد، دردی از دردهای شهروندان این کشور را درمان نکرده است.
متاسفانه باید گفت ایران نیز یکی از آن کشورهایی است که به دلایل گوناگون نتوانسته و نمیتواند از ثروتهای طبیعیاش خوب استفاده کند. ایران در دهه ۱۳۹۰ به آرامی از بازار جهانی نفت کنار گذاشته شد.
شاید برخی بگویند اینطور نیست و ایران در همین سالها نیز به چین نفت صادر کرده است اما نیک میدانیم کیفیت صادرات نفت به چین هرگز در اندازههای استاندارد به لحاظ قیمت فروش نیست.
از سوی دیگر ناظران آگاه باور دارند دوستان هر کشور نشاندهنده میزان هوشمندی نظام سیاسی حاکم بر یک کشور است. به طور مثال در حالی که کرهجنوبی در ۴۰ سال تازهسپریشده چسبیده به غرب حرکت کرد و از بازار و تکنولوژی این منطقه استفاده کرده و به زودی دهمین اقتصاد جهان خواهد شد ایران به سوی کشورهایی کشیده شد که منفعت ایران را تامین نکردهاند. در این باره ایران خطای راهبردی را بر خود تحمیل کرده و با کشور روسیه که رقیب اصلی ایران در صادرات نفت و گاز است بیشتر از کشورهای غربی دوستی کرده و میکند.
این گونه شده است که روسیه هرگز تمایل ندارد ایران با غرب به یک نقطه صلح با رعایت همهجانبه برسد. شاید روسیه این را در حرف به زبان نیاورد اما محمدجواد ظریف با صراحت گفت سران مسکو علاقهای به برجام صلحآمیز نداشتند که با تکذیب روسها مواجه نشد. واقعیت این است که ایران میتواند و باید در انتخاب شریک راهبردی به اروپا پیوند بخورد تا روسیه. اروپا به گاز ایران نیاز داشت و میتوانستیم دستکم دو دهه پیش به اروپا گاز صادر کنیم.
اما روسیه در غیاب ایران صادرکننده انحصاری گاز به اروپا شده است. شوربختانه روسیه حتی از اینکه به پاکستان در همسایگی ایران گاز صادر کند نیز غفلت نکرده و کشور پاکستان با وجود سه دهه گفتوگو با ایران و هزینههایی که ایران برای کشیدن لوله صادرات گاز به این کشور متحمل شده است گاز خود را از روسیه خریداری میکند.
ایران اما درحالی که سالهاست درگیر رفع تحریم غرب و به ویژه آمریکاست، اکنون چند ماه است در وین میجنگد تا تحریمها برداشته شود که روسیه بازار گاز اروپا را تصاحب کرده و نیز سرمایههای قابل اعتنایی برای صادرات به پاکستان و هند انجام داده است. کاش دولت سیزدهم در نخستین گامهای خود به این مقوله بپردازد و نفت و گاز ایران را که براساس اطلاعات بازار تکنولوژی حداکثر ده سال دیگر از دست میرود نجات دهد. انتخاب دوست راهبردی باید همهجانبه باشد. /جهان صنعت