چرا مواضع ما ، منافع جامعه را تامین نمی کند؟بارها گفته می شود چرا عده ای در کشور، مواضع خود را بر اساس منافع ملی ترسیم نمی کنند و حرف هایی می زنند که چارچوب آن تنها به قصد تامین منافع فردی است. مگر دیگران چگونه مواضع خود را بر اساس منافع کشور خود تعریف می کنند که ما نمی کنیم؟

پیش ترکشورهای توسعه یافته به این موضوع نامدار بودند که در مواضع خود قبل از هرچیز منافع کشور خود را درنظر می گیرند؛ اما دیگر این موضوع تنها شامل کشورهای توسعه یافته غربی نمی شود.

به تازگی رئیس جمهوری افغانستان در مراسم تکمیل آبگیری سد کمال خان در ولایت نیمروز و در نزدیکی مرز ایران گفت: “زین پس به ایران “آب در مقابل نفت” می‌دهیم”. این مواضع رئیس جمهور افغانستان می خواهد بگوید منافع کشورش بر هر عامل دیگری برتری دارد ؛ حتی کشور همسایه که سالهاست میزبان میلیون ها افغانی است.

در همین ارتباط گفته می شود کشور چین هم پیش از امضاء قرارداد ۲۵ ساله خود با ایران، حداقل با ۴۰ کشور دیگر نیز قراردادهای مشابهی امضاء کرده است. بررسی عملکرد چین در نحوه‌ی عمل و همکاری در این قراردادها نشان می‌دهد دولت چین منافع خود را در اولویت قرار می دهد و سپس به توسعه ومنافع کشور میزبان توجه دارد و در برخی موارد حتی به منافع کشور میزبان نیز بی توجه بوده است.

نسبت به قراردادهای امضاء شده در نهایت وضعیتی برد – باخت می خواهد. تجربه تاریخی می گوید، چین امروز که با ما منافع ۲۵ ساله دارد اگر در شورای امنیت سازمان ملل متحد، منافع بزرگ تری دستش بگیرد حاضر هست علیه ما نیز رای دهد.

پرسش اساسی اینست که مواضع ما در دیگر کشورها چقدر منافع ما را تضمین می کند و چرا گفته می شود مواضع وعملکرد ما در دیگر کشورها در نهایت در خدمت منافع ما نبوده است؟

به عنوان نمونه می توان گفت کشور ایران در سال های گذشته نقش بسیار مهمی در تقویت دولت سوریه و حتی جلوگیری از سقوط رهبر آن کشور داشته است. اما خبرگزاری مهر در گزارش کاملی در مورد “فرصت مشارکت ایران در بازسازی سوریه” که در دیماه سال گذشته منتشر شد، آورده است “بسیاری از کارشناسان معتقدند ما از ظرفیت‌های اقتصادی سوریه و صادرات کالا و خدمات فنی مهندسی به این کشور جا مانده ایم.در این گزارش به سفر مقامات ایرانی به سوریه و توافقاتی که هیچ گاه عملی نشده نیز اشاره شده است.

در موردی دیگر ،چه کسی هست که نداند کشور ایران در سالهای گذشته تا کنون و در راستای منافع کشور عراق چقدر به مردم و دولت این کشور در حوزه های مختلف امنیتی و اقتصادی کمک کرده است ؟ اما عضو هیات مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق می گوید”عراقی‌ها به بهانه‌های مختلف مانند تحریم بودن بانک‌های ایرانی حتی از پرداخت بدهی خود به ایران نیز اجتناب می کنند.”
به راستی چرا مواضع ما ایرانیان در خدمت منافع وتوسعه ما نیست ، پس این روند برای ما تا کی می تواند ادامه داشته باشد وچرا مسئله ها حل نمی شود؟

یک دلیل ساده برای حل نشدن این مسئله، نداشتن هم صدایی در معادلات جهانی است. وقتی ما در بسیاری از معادلات توسعه جهان و فرایند جهانی شدن حضور نداریم نمی توانیم منافع خود را خوب بشناسیم و سنجیده نسبت به کسب آن منافع، اظهار نظر کنیم.ما سالهاست به دیوار بتنی تحریم وتهدید خورده ایم و در معادلات جهانی غایب هستیم وشناخت ما نسبت به “وضعیت و میدان” بسیار اندک است.

وقتی شما در معادلات جهانی شریک نیستید طبیعی است که نمی دانید منافع کشور در پیوستن به FATF است تا مواضع خود را بر این اساس تنظیم کنید.

حالا که دوباره مذاکرات برجامی آغاز شده است و برجام می خواهد نفس تازه کند تا از کما خارج شود،کدام مواضع ما منافع ما را تامین می کند؟ ما میلیاردها دلار به خاطر عمل نکردن طرف های برجامی به تعهدات شان بر باد داده ایم و پیکر اقتصاد کشور کم جان شده است و حالا که دوباره نشانه هایی از امید دیده می شود بنظر می رسد همچنان مواضع ما روشن نیست و چند صدایی بر سر منافع ملی فراوان است وهیچ هماهنگی،هم سویی و انطباقی در مواضع افراد مسئول وجود ندارد. در این وضعیت مواضع ما چگونه در اختیار منافع کشور ما قرار خواهد داشت؟

تا زمانی که به شناخت دقیقی از جایگاه خود در صحنه جهانی نرسیده ایم و تصویر روشنی از مناسبات جهانی نداریم،مواضع ما منافع کشور را تامین نمی کند و توسعه کشور به شدت نامتعادل و ناهمگن خواهد بود.