ابطال توهم تولید با چاپ پول

✍️ تیمور رحمانی

اقتصاد ایران در ۵ دوره زمانی قابل بررسی است که در این دوره‌ها به دلایل مختلف افزایش حجم نقدینگی سبب بروز تورم در همان دوره نشده است. اولین دوره زمانی را که بین نرخ تورم و حجم نقدینگی فاصله وجود داشته است، متعلق به دهه ۴۰ است که دلیل آن رشد اقتصادی حدود ۱۰ درصد بود. در چنین شرایطی اگر نقدینگی ۱۵ درصد رشد کند تورمی ایجاد نمی‌کند.

دومین دوره زمانی که افزایش نقدینگی اثر تورمی نداشته، دهه ۵۰ است که دلیل این پدیده، افزایش درآمد ارزی و به تناسب آن افزایش واردات بود که به این وسیله تقاضا به بیرون از اقتصاد منتقل شد. در دهه ۵۰ تورم افزایش داشته و به حدود ۲۵ درصد رسیده است. در حالی که کشور در آن شرایط با تحریم، مشکلات در روابط خارجی و محدودیت ارزی مواجه نبوده است؛ اما تورم آن از رقم‌های نزدیک یک درصد در مدت چهار سال به ۲۵ درصد رسیده است. این حقایق نشان می‌دهد که نقدینگی کار خود را کرده است.

سومین دوره زمانی به اواخر دهه ۵۰ تا اواخر دهه ۷۰ تعلق دارد که در این دوره رشد اقتصادی بالا نداریم و درآمد ارزی سرسام آور نیست. در این دوره ۲۰ ساله، دیده می‌شود که حرکت این دو متغیر تورم و حجم نقدینگی بسیار نزدیک به‌هم شده است؛ به‌طوری که عملا رشد نقدینگی اثر خود را در قیمت‌ها نشان داده است.

چهارمین دوره زمانی نیز دهه ۸۰ است که در این دوره مجددا درآمد نفتی افزایش پیدا می‌کند و یک فاصله بین تورم و نرخ رشد نقدینگی ایجاد می‌شود. ملاحظه می‌شود که به محض اینکه امکان واردات سلب می‌شود، اثر تورمی نقدینگی دیده می‌شود.

آخرین دوره زمانی مورد بررسی خود را دهه ۹۰ بیان کرد که در این دوره به ویژه بعد از سال ۹۲ مسیر رشد نقطه به نقطه تورم نزولی و رشد نقدینگی بالا بوده است.

در این دوران شیوه رشد نقدینگی و نرخ سود بالا و همچنین کنترل نسبی نرخ ارز کمک کرده که موقتا آثار نرخ رشد بالای نقدینگی بر تورم مشخص نشود.

در دوره‌های مختلف تاریخی علت‌های مختلفی وجود داشته که موقتا رشد نقدینگی بالا اثر خود را بر تورم نشان ندهد. اما آنچه قابل توجه است هیچ‌کدام از این فاصله‌ها دوام نداشته و اثر خود را در بلندمدت منعکس کرده است.
بررسی داده‌های دوره بلندمدت اقتصاد ایران نشان می‌دهد که دو قضیه اساسی اقتصاد کلان با واقعیت‌های آماری اقتصاد ایران ناسازگاری ندارد. اگر گفته می‌شود که پول خنثی است آیا با سیاست پولی نمی‌توان مشکلات را حل کرد؟ این معنی را نمی‌دهد بحث سیاست پولی و استفاده از این سیاست یک بحث کوتاه‌مدت است. کسی با سیاست پولی، رشد بلندمدت پایدار اقتصادی ایجاد نمی‌کند؛ اما با سیاست پولی می‌توان مشکلات موقت اقتصادی را با در نظر گرفتن شرایطی حل کرد.