مدیر محترم رسانه خبری همدلی

باسلام و قدردانی از نقش ارزنده آن رسانه محترم خبری، مطالب ذیل جهت اطلاع رسانی و روشنگری برای جامعه مخاطب کتابخانه های عمومی به حضورتان ارسال می گردد. حال کتابخانه های عمومی استان زنجان در فضای مجازی خوب است، اما شما همین را هم باور نکنید.

حال کتابخانه ها خوب نیست و نیاز به درمان اصولی و اورژانسی دارد و دست یاری کادر درمان مدیریتی استان را به گرمی می فشارد.

در سال جدید و بخصوص در ایام اخیر برخی آمار و ارقام و ارایه گزارش های عملکردی در خصوص کتابخانه های عمومی استان زنجان و خدمات و برنامه های کتابخانه ها در سایت های خبری، خبرگزاری ها و بویژه در صفحات مجازی وابسته به اداره کل کتابخانه های استان منتشر می شود که قابل تامل و بعضا حتی مایه تاسف است که در یک سازمان فرهنگی و به دلیل شرایط خاص حاکم بر آن مجموعه و البته بیشتر به دلیل شرایط ناپایدار صندلی مدیریتی، بعضی ها از هول حلیم در دیگ می افتند و مجبور می شوند عملکرد و آمار مجموعه کتابخانه ها را بیش از آنچه هست و فراتر از حد واقع و به صورت افراطی یا دراماتیک‌تر شرح داده و به نوعی مبالغه نموده و برای تهییج مخاطب و بازآفرینی شکوهمند، با زیاده گویی آمارهای افزایشی و نادرست را به رسانه های خبری، خبرگزاری ها و جامعه و مخاطب ارایه نمایند که این امر ،نوعی توهین به شعور مخاطب در یک سازمان فرهنگی به شمار می رود.

اخیرا و در ادامه همان رویکرد گزاف آمیز و آمیخته به اغراق، در مورخ ۳۱ اردیبهشت سال جاری، مدیر کل کتابخانه های عمومی در یک مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی استان زنجان و همچنین خبرگزاری صدا و سیما در مورخ ۳ خرداد “مدعی شده اند که “در حال حاضر تعداد ۱۰۶ باب کتابخانه در استان فعال است که ۳۵ باب آن در روستاها خدمات ارایه می دهند و به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت ۹.۷ باب باب کتابخانه عمومی در زنجان فعال است و استان زنجان جزو ۶ استان برتر کشور است. ”
در این راستا خبرگزاری جمهوری اسلامی استان زنجان در مورخ ۳۱ اردیبهشت سالجاری با تیتر ” رتبه ششم کشوری زنجان از نظر تعداد کتابخانه‌های عمومی” موضوع را انعکاس داده ولی خبرگزاری صدا و سیمای زنجان نیز پا را فراتر گذاشته و با تیتر ” زنجان در صدر جدول کتابخانه‌های عمومی کشور” خبر را خیلی به اصلاح جذاب و هیجانی کرده است و حتی به شکل زیر نویس نیز موضوع را به سمع و نظر مخاطبین محترم شبکه اشراق رسانده و زنجانی های محترم را از اینکه زنجان به صدر جدول کتابخانه‌های عمومی کشور تکیه زده اند ، کلی ذوق زده و شگفت زده نموده است.
اما بررسی ها نشان می دهد، آمارها و گزارش های ارایه شده واقعی نبوده و چیزی که در واقعیت وجود دارد ، غیر از این بوده و خلاف ادعاهای مدیر کل کتابخانه های عمومی استان را نشان می دهد.
در سایت و پورتال نهاد کتابخانه های عمومی استان زنجان، تعداد کتابخانه های عمومی ۱۰۱ باب کتابخانه شامل ( ۴۳ باب کتابخانه شهری، ۳۶ باب کتابخانه روستایی، ۴ باب سیار و ۱۸ باب نیز کتابخانه مشارکتی ) ذکر شده که آن هم جای حرف و حدیث زیادی دارد و با آمار ارایه شده، واحد آمار و برنامه ریزی نهاد کتابخانه های عمومی کشور که در فروردین ماه سالجاری در پورتال نهاد کتابخانه های عمومی کشور بارگذاری و ۱۰۳ باب عنوان شده و رتبه استان زنجان نیز بر اساس این گزارش رتبه ۱۲ کشوری عنوان شده است. هر چند مقایسه استانها با یکدیگر با مقیاس تعداد کتابخانه به جهت گستردگی و شرایط متفاوت استانها از نظر شرایط جمعیتی و جغرافیایی، تعداد شهرستانها و شهرها و روستانها و موارد دیگر، قیاس منطقی نیست و برای ارزیابی و سنجش وضعیت کتابخانه های استانها، آیتم ها و مقیاس های دیگری منظور نظر است که در حوصله این مقال نمی گنجد.
در گزارش واحد آمار و برنامه ریزی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، استان تهران با ۳۴۲ باب، استان اصفهان با ۲۸۹ استان فارس با ۲۷۵ استان خراسان رضوی با ۲۴۲ استان خوزستان با ۲۱۸ استان آذربایجان شرقی با ۱۵۲ استان کرمان با ۱۳۸ استان مازندران با ۱۲۷ استان همدان با ۱۲۳ استان یزد ۱۱۳ استان کرمانشاه با ۱۱۱ باب کتابخانه به ترتیب رتبه های اول تا یازدهم را اخذ نموده اند. و اگر ملاک ارزیابی و رتبه بندی استانها، تعداد کتابخانه ها باشد، استان زنجان با ۱۰۳ باب کتابخانه در رتبه ۱۲ قرار دارد و برای رسیدن به صدر جدول مورد نظر آقایان ، فرسنگ ها فاصله دارد.

همچنین بر مبنای همین گزارش و در آیتم “توزیع تعداد و نسبت کتابخانه به ازای هر ۲۵ هزار نفر جمعیت به تفکیک استان ” آمار واقعی استان زنجان ۲.۳ باب کتابخانه به ازای هر ۲۵ هزار نفر جمعیت گزارش شده است. که در مصاحبه مدیر کل استان با خبرگزاری جمهوری اسلامی و خبرگزاری صدا و سیما آمار استان به شکل اغراق آمیز، ۲.۹ باب عنوان شده است.

واقعیت دیگر و موضوع بسیار مهم نیز آن است ، کتابخانه های فعال در اصطلاح به کتابخانه ای گفته می شود که به مراجعین و اعضای کتابخانه ، خدمات ارایه نموده و نیروی انسانی در آن مشغول به کار باشد نه کتابخانه ای که مدتهاست به دلایل مختلف درب آن بسته بوده و مراجعین و اعضای آن با درب بسته مواجه می شوند و هیچ گونه خدماتی در آن کتابخانه ها انجام نمی شود.

هرچند بر مبنای گزارش رسمی واحد آمار و برنامه ریزی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، تعداد کتابخانه های استان در روی کاغذ و آمارهای رسمی ۱۰۳ باب گزارش شده، ولی تعداد کتابخانه های عمومی فعال واقعی استان زنجان ۹۲ باب می باشد.

چرا که شنیده ها حاکی از آن است که ۱۱ باب از کتابخانه های عمومی استان از جمله کتابخانه های عمومی باقر العلوم روستای درسجین و کتابخانه سیار شهرستان ابهر، خاتم الانبیاء روستای گلابر شهرستان ایجرود، ولایت روستای خیرآباد شهرستان سلطانیه، استاد روزبه و علامه حلی شهرستان زنجان و همچنین کتابخانه های مشارکتی امام خمینی(ره) هلال احمر، شهید یوسف قربانی، میرزا احمد ، روزبه و نظام مهندسی، مدت زمان زیادی است که به دلایل متعدد و بی تدبیری رسما تعطیل بوده و به مراجعین ارایه خدمت نمی نمایند و درب آنها بسته است و کتابخانه فعال به شمار نمی روند.
ضمن اینکه در بخشی از مصاحبه اخیر مدیر کل کتابخانه های عمومی استان با خبرگزاری صدا و سیما ذکر شده که “کتابخانه‌ها امروزه بیش از ۸۰ نوع خدمت ارائه می‌دهند و صرفاً مکانی برای امانت کتاب نیستند.” که این موضوع هم جای بررسی و تحقیق و تفحص دارد و بهتر است اتاق فکر کتابخانه های عمومی استان عناوین ۸۰ نوع خدمت ارایه شده در کتابخانه های عمومی را برای مخاطب و جامعه ارایه نماید تا بلکه شک و شبهه ها در این زمینه برای اقشار مختلف مردم بخصوص خود کارکنان کتابخانه ها برطرف شود. جالب این جاست که مدیر کل کتابخانه های عمومی استان در ۲۷ آبان سال ۱۴۰۲ و در آیین گرامیداشت سی و یکمین دوره هفته کتاب استان زنجان گفته بودند که ۶۰ نوع خدمت در کتابخانه های عمومی استان زنجان ارایه می شود و اضافه شدن ۲۰ نوع خدمت جدید در طول یکسال نیز در ادامه همان رویکرد اغراق آمیز است.

بیاییم کمی صادق باشیم و واقعیت ها را به مخاطب ارایه بدهیم. مخاطب نیازی به آمار غلط و افزایشی و اغراق آمیز ندارد و کتابخانه های عمومی نیز محیطی فرهنگی و علمی هستند و شانتاژ خبری و دادن اطلاعات دروغ و کذب به مخاطب دادن نه تنها کار اشتباهی است بلکه کتابخانه را از ماهیت فرهنگی و فرهنگ سازی خود دور می کند و جامعه و مخاطبین کتابخانه ها و بخصوص کارکنان کتابخانه ها به هیچ وجه گرفتار این آمارهای غلط و خدمات غلو آمیز نخواهند شد و به دلیل آگاهی و اشراف بر موضوع به راحتی متوجه اطلاعات درست و اطلاعات غلط می شوند و شاید مخاطب عام به نوعی تحت تاثی این آمارها قرار بگیرد ولی مخاطب خاص زودتر از آن چیزی که برخی فکر می کنند به واقعیت ها نزدیک است و سره را از ناسره بخوبی تشخیص می دهد.
اینکه بیاییم بگوییم حال کتابخانه های عمومی استان خوب است، خیلی بی انصافی است ، واقعیت ها را بگوییم و بگذاریم مخاطب خودش قضاوت بکند، سعی نکنیم با دروغ و حیله سر مخاطب شیره بمالیم ،
البته که ارزیابی واقعی ، سنجش اصولی وضعیت کنونی و بررسی محیطی مجموعه از نزدیک واقعیت ها را بهتر روشن خواهد کرد.

ضمن اینکه این اولین بار نیست و آخرین بار نیز نخواهد بود که آمارهای غلط و اغراق آمیز و مطالب انحرافی از این مجموعه ارایه می شود و اصلا هم نباید باعث تعجب مخاطب بشود و بارها این امر اتفاق افتاده است.
چیزی که جای تعجب دارد این است که بخواهیم با آمارهای غلط مردم و افکار عمومی را گمراه بکنیم و کتابخانه ها را با شعارهای توسعه خدمات نوین و تبدیل کتابخانه ها به باشگاه اجتماعی از ماهیت و کارکرد اصلی خود دور بکنیم و به جای اجرا و پرداختن به برنامه های کتاب محور و مطابق با اهداف و برنامه های کلان کتابخانه های عمومی، بخواهیم محیط کتابخانه را با تبدیل به آموزشگاه بکنیم .

اینکه کارکرد کتابخانه ها در سالهای اخیر عوض شده و با سیستم سنتی قبلی تفاوت دارد کاملا درست است ولی نباید این امر باعث بشود کارکرد واقعی کتابخانه ها را فراموش بکنیم و محیط کتابخانه را صرفا به آموزشگاه تبدیل بکنیم و همه خدمات کتابخانه ها را پولی بکنیم و کتابخانه ها را به محلی برای درآمدزایی تبدیل بکنیم .

خدمات پایه کتابخانه‌های عمومی باید در حد امکان رایگان باشند. این امر باعث می‌شود که کتابخانه‌ها برای همه، فارغ از سطح درآمد یا توانایی مالی، قابل دسترس باشند. هر چند کتابخانه، نهادی فرهنگی است و از این مقوله نمی‌تواند جدا باشد و کار فرهنگی نیز اگر مولد و درآمدزا نباشد، اثربخش هم نخواهد بود. با این حال و اگر هم درآمدی از طریق برخی خدمات کتابخانه محقق می شود ، باید معقولانه بوده و در مسیر رشد و تعالی همان خدمات پایه کتابخانه قرار گیرد.

به طور مثال بخشی از این درآمدها را می توان در راستای توسعه منابع و تجهیز کتابخانه ها به کتابهای جدید، روزآمد و پر مخاطب که مشکل امروزی کتابخانه هاست ، هدایت کرد.
کتابخانه با کتاب ، کتابدار و کتاب خوان زنده است و اگر قرار است برنامه ای در کتابخانه انجام و اجرا بشود باید از ظرفیت و مشارکت کارشناسان کاربلد و کتابداران با تجربه و متخصص و مسوولین کتابخانه ها استفاده بشود نه اینکه افراد بی تجربه ای که در سالهای اخیر جذب شده اند و به کارگیری خود آنان نیز کلی داستان ناگفته و شنیدنی دارد.

اینکه اغلب دوره های آموزشی را صرفا بوسیله دوستان و همفکران خود اداره بکنیم جای تعجب دارد. اینکه فردی را که مثلا تخصص عمرانی دارد صرفا به خاطر دوستی و ارتباط شخصی با وی ، همزمان هم به عنوان ناظر پروژهای عمرانی به کار بگیریم و هم به عنوان مدرس دوره های آموزشی تخصصی کودکان از جمله دوره حساسی مثل فلسفه برای کودکان(فبک) استفاده بکنیم جای تعجب دارد و موارد زیادی از این دست که طرح آنها مجال بیشتری را می طلبد.

* اینکه بخواهیم از طریق بازی با کلمات و با شعار “تامین نیازهای آموزشی دانش‌آموزان، ایجاد نشاط و شادابی، ایجاد حس اعتماد به نفس و امید به آینده در بین دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار” طرح های میلیاردی مانند ” طرح فانوس” را به توصیه و پیشنهاد افراد و نیروهای کم تجربه و با سابقه کمتر از یکسال در کتابخانه ها اجرا بکنیم و بالای یک میلیارد تومان اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای استان را به جای هزینه در نیازهای واقعی تعمیراتی و تجهیزاتی کتابخانه ها به طرح های بی ربطی مانند “طرح فانوس” که خروجی مشخصی ندارد، اختصاص بدهیم و بعد مصاحبه بکنیم و به دروغ بگوییم این طرح بار مالی برای کتابخانه ها نداشته است، جای تعجب دارد. چطور می شود بالای ۲۵ دستگاه تلویزیون هوشمند ۶۵ اینچ و ملزومات همراه و سازه های نصب آن را در شرایط امروز بازار بدون بار مالی تامین و خریداری کرد. جالب اینجاست که نمایشگرها و تلوزیون های یاد شده در برخی کتابخانه ها به دلیل نداشتن کارکرد و برنامه ، نقش تابلو اعلانات و بنر جلسات را ایفا می کنند.

اینکه به دنبال نمایش و گزارش، کلیپ و تیزرهای تبلیغاتی باشیم و افراد و مسوولین را به حضور و بازدید از محل های خاص پیشنهادی و نه همه کتابخانه ها، ترغیب بکنیم و اظهارات و فرمایشات آنان را به صورت گسترده در کانال ها، فضای مجازی و گروههای کتابخانه ها منتشر بکنیم و از طریق بلاگرها دنبال فالو و جذب فالوورها و تگ کردن آیدی مدیر و دیده شدن بیشتر و تبلیغات باشیم جای تعجب دارد و البته موضوعات متعدد دیگر که طرح آنها مجال و حوصله بیشتری می طلبد.
هرچند وضعیت فعلی ، نتیجه تصمیمات غلط و حزبی همانهایی است که در سالهای اخیرا، افرادی را بدون داشتن حتی یک روز سابقه اداری در پست های مدیریتی مجموعه های فرهنگی نظیر کتابخانه ها به کار گرفتند ، که البته گذشت زمان خیلی زود ثابت کرد که آنها نمی توانند و نخواهند توانست . چرا که زمان بهترین قاضی است و محیط فرهنگی نیز ، نگاه فرهنگی می خواهد و با رویکرد سیاسی و نگاه امنیتی نمی توان برای مجموعه فرهنگی مثل کتابخانه مدیریت کرد.
آری چنین است آقای برادر، شما می گویید حال کتابخانه های عمومی استان زنجان خوب است، اما ما باور نمی کنیم.

حال کتابخانه های عمومی اصلا خوب نیست و از ریل اصلی و ماهیت و کارکرد واقعی خود دور شده است و نیاز به درمان اصولی و اورژانسی دارد و دست یاری کادر درمان مدیریتی استان را به گرمی می فشارد.

و من الله التوفیق
از طرف علاقمندان به کتابخانه های عمومی