آب و خاک منابع پایه و ضروری برای حفظ حیات روی زمین هستند. خاک منبعی زنده و تجدید ناپذیر بوده و تأمین امنیت غذایی و آینده پایدار مردم در گروی حفاظت از خاک است.
خاک، مادر و مولد حیات در این کره خاکی است که بستر و زیربنای فعالیتهای بشر را فراهم کرده است. وابستگی انسانها به خاک تا اندازهای است که ۹۵ درصد غذای انسانها از خاک تهیه میشود؛ این در حالی است که بر اساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل یک سوم خاک دنیا کیفیت خود را از دست داده است.
در مواجهه با تغییرات آب و هوایی و فعالیتهای انسانی، خاک کره زمین در حال تخریب است و فشار بیش از حد بر منابع آبی وارد میکند. فرسایش، این تعادل طبیعی را دچار اختلال میکند و نفوذ آب و در دسترس بودن آن را برای همه اشکال حیات کاهش میدهد.
شیوههای مدیریت پایدار خاک، مانند تناوب زراعی (کشت محصولات مختلف بهطور متوالی)، افزودن مواد آلی و کشت پوششی، بهبود سلامت خاک، کاهش فرسایش و افزایش نفوذ و ذخیره آب، تنوع زیستی خاک را حفظ میکند، حاصلخیزی را بهبود میبخشد و به ترسیب کربن (ذخیره کربن موجود در هوا در خاک و گیاهان) کمک میکند و نقش مهمی در مبارزه با تغییرات آب و هوایی ایفا میکند.
با توجه به اهمیت خاک به عنوان سومین جزء عمده محیط زیست انسان پس از آب و هوا؛ اتحادیه جهانی علوم خاک در سال ۲۰۰۵ در راستای ارزش گذاشتن به اهمیت خاک و پیشگیری از تخریب و نابودی آن، پنجم دسامبر (۱۵آذر) را به عنوان روز جهانی خاک و سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ را دهه خاک نامگذاری کرد؛ محوریت سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد ( UN – FAO) روز خاک در سال جاری نیز «مراقبت از خاک با سنجش، پایش و مدیریت» است.
همه ما موظفیم تا صدایمان برای حفاظت از خاک و منابع طبیعی سرزمینمان بلند و رسا باشد. حفظ خاک یکی از مهمترین موضوعات در پاکسازی و پایداری سرزمین است؛ اگر چه همه ما از اهمیت خاک آگاه هستیم اما باید بیشتر به این موضوع پرداخته شود.
اولین و مهمترین شیوه حفظ خاک حفظ پوشش گیاهی خصوصاً در اراضی شیب دار است، پوشش گیاهی در این اراضی کمک میکند که ذرات خاک شسته نشوند و فرسایش خاک اتفاق نیفتد و علاوه بر آن با توجه به قرارگرفتن ایران در کمربند خشک جهانی، کمک میکند از حداقل بارندگیها بیشترین بهره را ببریم.
خاک علاوه بر حفظ پوشش گیاهی، توانایی ذخیره آب و جلوگیری از وقوع سیل را دارد، هر چه خاک غنیتر باشد امکان نفوذ و جذب آب بیشتر میشود در نتیجه با حفظ خاک میتوانیم از یک سفره زیرزمینی و آبخوان مناسب برخوردار باشیم.
روز جهانی “خاک” فرصتی برای آگاهیبخشی عمومی درباره ضرورتهای حفظ خاک و زمینهای کشاورزی، تشریح خطرات ناشی از آلودگی، فرسایش و تغییر کاربری و تخریب خاک بهعنوان یکی از ارکان محیط زیست و کشاورزی، آموزش و توانمندسازی جوامع محلی و اقشار مختلف، بررسی چالشها و معضلات گوناگون پیشروی این عنصر حیاتی و ارائه راهکارهای عملی و علمی برای حفاظت از خاک است. باید از تمام فرصتها و ظرفیتها بهره بگیریم تا این موهبتی که بیپایان نیست را حفظ کنیم.
