نخبگان سیاسی ایران در مورد چین و روسیه دچار یک سوتفاهم بنیادین هستند؛آن هم ناشی از ذهنیت اسطوره ای حاکم بر تصمیم سازان است که موجد دیدگاه سیاه و سفید به منطقه و جهان می شود.در این چارچوب فکری اگر روس ها با ایران وارد همکاری نظامی در سوریه می شوند؛ به منزله فاصله گرفتن این قدرت بزرگ از رقبای ایران است و یا اگر چین با تهران قرارداد٢۵ساله را امضا می کند ؛مساوی با صفر کردن یا سرد شدن روابط این قدرت جهانی با سعودی و اسراییل است.

اما این دیدگاه کوچکترین همخوانی با واقعیت ندارد و هر دو بازیگر در منطقه خاورمیانه از استراتژی معامله‌گرایانه یا بده‌بستان (quid pro quo) پیروی می کنند.یعنی این دو بازیگر بدنبال گسترش همزمان روابط با چهار بازیگر کلیدی منطقه یعنی ایران،اسراییل،ترکیه و عربستان هستند.

چنین روابطی باعث می شود که قدرت مانور روسها و چینی ها در ماتریس خاورمیانه به شدت گسترش پیدا کند.این در حالیست که آمریکا به عنوان مهمترین رقیب این دو بازیگر جهانی از روابط حسنه با یکی از محورهای مهم منطقه یعنی ایران محروم است.

رقابت های رئال پلیتیک میان این چهار بازیگر منطقه آنچنان وسیع و گسترده است که باعث وضعیت همکاری در یک نقطه و رقابت در نقطه دیگر شده است؛بطور مثال نفوذ ایران در شام باعث نگرانی مشترک اسراییل،عربستان و ترکیه است اما همزمان با آن همکاری اسراییل،ترکیه و آذربایجان باعث نگرانی مشترک ایران و عربستان می شود؛همین مساله باعث وضعیت رقابت های غیر قابل پیش بینی و اتحادهای تاکتیکی شده است؛در چنین بستری برای روسیه و چین بهتر است که با همه محورها جهت حداکثرسازی منافع وارد روابط شوند؛امری که ایالات متحده در حال حاضر از آن محروم است؛

در واقع این دو بازیگر در حال اجرای پروژه ای هستند که تمام راهکارهای بحران های منطقه ای به مسکو و پکن ختم شود و برای جا انداختن این الگو هم هیچ ابایی ندارند همزمان روابط خوبی با حکومت مرکزی افغانستان و طالبان داشته باشند؛ارتباطات موثری با حکومت اسد و مخالفانش داشته باشند و یا همزمان با تهران روابط بسیار ویژه ای با دشمن قسم خورده آن یعنی اسراییل برقرار کنند.

منطق اتحادهای تاکتیکی کاملا در آنکارا،ریاض و تل آویو فهم شده است امری که ایران جز حوزه افغانستان از کاربست آن بدلیل ذهنیت اسطوره ای هراس دارد.معنای قرارداد٢۵ساله ایران با چین در چنین بستری قابل فهم است و هر تعبیری غیر از این خیالبافی و مبتنی بر رمانتیسم و برخلاف منطق عقلانیت در تصمیم گیری هاست؛

از این حیث سیاست خارجی ایران بسیار انعطاف ناپذیر،کُند و همواره عقب تر از سرعت بالای پویایی های منطقه ای است.ایران در شرایط امروز علاوه بر آمریکا و اروپا تقریبا از روابط کیفی با سه محور مهم منطقه ای نیز بی بهره است ؛در حالیکه انکارا جدیدا با فهم منطق اتحادهای تاکتیکی در حال گرم کردن روبط خود با ریاض و تل آویو است.

این یعنی کاهش فرصت ها و افزون شدن تهدیدات و در این میان قرارداد ٢۵ساله فی نفسه به ما کمک نمی کند؛فراموش نکنیم که وزیر خارجه چین پیش از تهران و امضای قرارداد٢۵ساله دیدارهای گرم و صمیمانه ای با رهبران سعودی و ترکیه داشت!!!