میلیون ها تن کالا از ایران برای آسیای میانه در سال ترانزیت می شود اما حجمی قابل ملاحظه از آن به صورت غیر قانونی در داخل کشور تخلیه و به فروش می رسد، سود تا ٧٠ درصد است.

به نظر می رسد تجار افغانستان، سلیمانیه، دبی و ترکیه در سطحی وسیع از نوسان دلار در ایران سود گیری می کنند. وقتی قیمت دلار در ایران از انتظارات تورمی تجار پنج منطقه فوق عبور می کند این تجار اقدام به فروش دلار می کنند و ترجیح می دهند به جای دلار، ریال نگهداری کنند.

وقتی دلار در دوم مهر از ١٩ هزار تومان عبور کرد، عده زیادی از تجار در پنج منطقه فوق اقدام به فروش دلار و نگهداری ریال به جای دلار کردند

اساسا عامل سقوط قیمت دلار از ١٩ هزار تومان به حدود ده هزار دلار، عرضه زیاد دلار و طلا به بازار برای فروش بود.

علاوه بر تجار در پنج منطقه فوق، احتمالا حجم دلار خانگی حدود ٣۵ میلیارد دلار است، تعدادی از این گروه نیز وقتی دلار از نرخ مشخصی عبور کند اقدام به فروش دلار می کنند.

اگر خانواده ایرانی به طور متوسط صد گرم طلا داشته باشد خانواده های ایرانی ١٠٠ میلیارد دلار طلا دارند.

با عبور دلار از قیمت مشخصی ، درصدی از تجار آسیای میانه ، افغانستان ، سلیمانیه ، دبی ، استانبول ، دارندگان دلار خانگی در ایران و دارندگان طلا ، فروشنده دلار و طلا می شوند ، به این طریق عرضه دلار از تقاضا بیشتر می‌شود و قیمت سقوط می کند.

حجم دلار و طلایی که ظرفیت دارد اقدام به سود گیری از دلار کنند حدود ٢٠٠ میلیارد دلار است.

بانک مرکزی ماهانه علاوه بر ۵٨٣ میلیون دلاری که برای غذا و دارو به بازار عرضه می کند ٢۵٠ میلیون دلار در بازار آزاد ، دلار به فروش می رساند. جثه بانک مرکزی در برابر عظمت بازار ارز موازی ، هیچ است.

قیمت دلار را نه عرضه دلار بوسیله بانک مرکزی ، که عرضه دلار و طلا در شش بازاری تعیین می کند که در بالا به آن اشاره شد.

علت اینکه دلار از حد معینی که عبور کرد دوام چندانی ندارد و سقوط می کند عرضه دلار بوسیله سفته بازان در شش بازار موازی است.

با وجودی که دلار در مهر ماه از ١٩٢٠٠ تومان عبور کرد متوسط قیمت فروش دلار در مهر ماه ١۴٨١۵ تومان بود ، علت پایین بودن میانگین، عرضه سنگین دلار به بازار برای فروش پس از عبور قیمت از ١۵ هزار تومان بود.

سطح انتظارات تورمی ثابت نیست و متناسب با شرایط عمومی تغییر می کند، سطح قیمتی که مردم در آن ، فروشنده دلار می شوند تناسب دارد با شرایط عمومی و ثابت نیست ، گذشته ملاک آینده نیست.