دگرگونی در نظام ارزشی نسل امروز زنجان
✍️احمد اسدی
انگار همین دیروز بود که در شهرم زنجان مردم برای گرم کردن خانه خود از بخاری نفتی و صف های طولانی برای گرفتن گالن های نفت استفاده می کردند؛ حال امروز تلگرام و ابزارهای ارتباط نوین دنیای شهروندان زنجانی را دگرگون کرده است!
از روزهای سادگی و صمیمیت دهه ۶۰ سال های زیادی می گذرد و یک دهه شسصتی خاطرات نوستالژیک عمیقی از روزهای بدون گوشی موبابل، اینترنت و ابزارهای نوین ارتباطی در دورهمی های زمستانی در زیر کرسی خانه مادربزرگ به خاطر دارد.
از قصه‌های خان ننه و تشویق های پدربزرگ برای حضور در نمازجماعت مسجد محله روزهای زیادی گذشته و امروز نوه‌های آن پدربزرگ و مادربزرگ های زنجانی در گذر تحولات و دگرگونی‌های اجتماعی و فرهنگی دهه‌های اخیر ذوب شده اند، به گونه ای که امروز حجم عمده ای از لحظات زندگی در واقعیت های “مجازی” زندگی سپری می شود و نسل امروز که از آن به عنوان نسل های سوم و چهارم یاد می‌شود خاطره ای از سادگی و صمیمیت آن سال ها ندارد.
این تغییرات اجتماعی و فرهنگی در لایحه های مختلف جامعه شهری زنجان که تبعیتی از شرایط جامعه ایرانی و تحولات جهانی دارد، امروز تحت عناوین مختلفی همچون تفاوت نسل ها، تعارض، گسست و شکاف نسل یاد می شود و امروز صاحب نظران اجتماعی بر آن صحه می گذارند.
امروز تفاوت در نگرش ها، باورها و نظام ارزشی یک دهه شصتی تفاوت عمده با یک دهه هفتادی دارد و با پذیرش این واقعیت در جامعه شهری زنجان این سوال در ذهن ایجاد می شود که این تفاوت در بین دهه هشتاد و نود خود را چگونه نشان خواهد داد! آیا جامعه شهری زنجان وارد یک گسست نسل می شود؟
با صنعتی شدن جوامع، جامعه ایرانی و به تبع آن جامعه زنجانی وارد تحولات و گذارهای تاریخی برای حرکت از یک جامعه سنتی به مدرن می شود و در این بین متناسب با تغییرات تکنولوژی شاهد رویکردهای متفاوت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه هستیم که تفاوت بین نسل ها را با اثرات ملموس تری نمایان می کند. هر چند در این بین ابعاد پنهان بسیاری برای طرح و بازگو کردن واقعیت ها مغفول مانده است!
امروز مرد جوان دهه شصتی برای ازدواج، سخت می‌تواند نظام ارزشی حاکم بر یک زن هفتادی را پذیرش کند؛ باورها و رویکردهای فرهنگی این دو نسل هرچند در همسایگی زمانی نسبت به یکدیگر قرار دارد، اما بسیار متفاوت و با فاصله است. مرد شصتی نه آشنایی با مفاهیم رایجی همچون “سوشال” دارد و “رل” زدن را بلد است! اما شاهدیم نسل هفتاد این مفاهیم را به عنوان واژه های عادی در گفتار روزانه بارها تکرار می‌کند! هرچند اگر مفاهیم واقعی و درک عمیقی از چیستی و هستی آن نیز نداشته باشد.
امروز واقعیت‌های مجازی همچون “کراش” تبدیل به یکی از مسائل رایج اجتماعی در بین نسل جدید(دهه هفتاد که امروز مشغول تحصیلات دانشگاهی است) شده و پدران این نسل با شنیدن این واقعیت‌ها و نگاه به آن نمی‌توانند تمایل، خواست، ارزش و باورهای این نسل را به خوبی درک کنند و اصولا در شرایط انفعال نسبت به فهم آن به سر می‌برند!
جامعه زنجان امروز شاهد دگرگونی‌های زیاد اجتماعی در بین نسل‌های خود است، جامعه ای که شاید پایبندی به سنت‌های حاکم بر خانواده با تمام تفاوت های نگرشی در بین نسل جدید نسبت به سایر استان ها و نقاط دیگر پررنگ‌تر است و نظام خانواده هنوز جایگاه و اهمیت خود را حفظ کرده است.
امروز خانواده با تمام تفاوت‌های ساختاری آن در جوامع مختلف، یکی از منابع حائز اهمیت سرمایه اجتماعی در سطح دنیا تلقی می شود و نهاد خانواده در جامعه زنجانی و ایرانی به دلیل ساختار دینی و مذهبی نقش مهمی در شکل گیری نظام ارزشی و فکری افراد داشته و به نظر می‌رسد تفاوت ها و برخی گسست های نسل در جامعه امروز را باید در وضعیت این نهاد مهم جست‌و‌جو کرد.
جوانان نقطه عطف تمام تغییرات نسلی جامعه محسوب می‌شوند؛ جوان یعنی انتقال از بازی به کار و از وابستگی خانوادگی به اعتماد به نفس؛ نسل جوان معاصر خواهان زندگی بهتر، آزادی‌های شخصی بیشتر و تمایل به گسترش عدالت اجتماعی و مشارکت در امور و خواسته‌ها و توقعات بسیار است. تمایلاتی که بعضا با ساختارهایی مانند خانواده و نسل پیشین تعارض دارد!
اینکه نظام ارزشی در نسل‌های پیش‌رو مدام در حال دگرگونی است، نباید شک کرد؛ اما باید تاکید کرد که چگونه می‌توان در گذار از مرحله سنتی به جامعه مدرن تبعات منفی تغییرات را کم‌تر و از ایجاد انقطاع در بین نسل‌ها جلوگیری کرد. در معماری بعد از سبک مدرن به سبک پست مدرن می‌رسیم که در آن تاکید بر نظام ارزشی سنتی و تاریخی به عنوان یک پیشینه هویتی دارای اهمیت زیادی است، شاید بتوان در نظام خانواده برای تربیت نسل های آتی با تمام واقعیت های گفته شده نظام ارزشی سنتی را به عنوان یک پیشینه هویتی تقویت کرد.
این رویکرد می‌تواند جامعه شهری زنجان و ایران را به میزان نقابل توجهی از فاصله گرفتن از نسل ها نسبت به یکدیگر مصون سازد، هرچند این موضوع به عنوان یک واقعیت انکارناپذیر در زندگی آتی ما جاری خواهد بود.
مولفه‌های متعددی در تشخیص هرگونه شکاف یا گسست نسلی در خانواده قابل مشاهده است. از جمله کاهش ارتباط کلامی میان نسل بالغ و جوان، اختلال در فرآیند همانندسازی و عدم تبعیت کامل از فرزندان از والدین و تغییر گروه مرجع جوانان، کاهش فصل مشترک‌های عاطفی میان نسلی، عدم تعهد به فرهنگ نسل پیشین، نابردباری و کاهش تسامح و تساهل و تحمل میان نسل ها که باید مورد توجه قرار گیرند.
