از شاخص‌هاى جمعیتى مربوط به سواد و آموزش مى‌توان نرخ یا میزان سواد جمعیت را نام برد. این شاخص ها که در بخش های مختلف جمع بندی می شود از جمله معیارهای مهم اجتماعی و سرمایه انسانی هر کشوری محسوب شده و برای رشد و توسعه آتی آن دارای اهمیت زیادی است.

به گزارش “همدلی‌زنجان”؛  سواد آموزی در مسیر پایان دادن به فقر مطلق و ارتقای رفاه عمومی همه مردم،  نیازی بنیادی است. از این رو سواد آموزی، از محورهایی است که در دستورکار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار قرار دارد. هدف چهارم از اهداف هفت گانه توسعه پایدار مورد نظر سازمان ملل تاکید می کند که همه جوانان، سواد و حساب را خوب فرا گیرند و نسبت چشمگیری از افراد بالغ که فاقد این مهارت ها هستند، نیز فرصت یادگیری خواندن، نوشتن و حساب کردن را به دست آورند.

آرمان های توسعه پایدار، می خواهد دسترسی به آموزش با کیفیت و فرصت های یادگیری را در طول عمر همه مردم فراهم نماید. در این راستا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از محورها و راهبردهای توسعه کشور افزایش شاخص های مربوط به آموزش و سواد بوده است.

آمار نرخ باسوادی و شاخص های مرتبط در استان نیز گویای روند رو به رشد و توسعه ای بعد از انقلاب اسلامی بوده است.  نرخ باسوادی جمعیت ۶ ساله و بیشتر استان در سال ۱۳۵۵ معادل ۲۸.۱۷ درصد بوده که با رشد ۵۴.۱۸ درصدی به ۸۲.۳۵ درصد در سال ۱۳۹۲ رسیده و سال ۱۳۹۵ به ۸۴.۸۳ درصد رسیده که رشدی معادل ۲.۴۸ درصد داشته ‌است.

نرخ با سوادی مناطق شهری استان زنجان در سال ۱۳۵۵ به میزان ۵۵.۱۸ درصد بوده که در سال ۹۲ به ۸۷.۴۳ درصد و در سال ۱۳۹۵ به میزان ۸۴.۸۳ درصد رسیده است.

نرخ با سوادی مناطق روستایی استان زنجان در سال ۱۳۵۵ بالغ بر ۲۱.۶۹ درصد بوده که با رشد بیش از سه و نیم برابری به ۷۳.۷۹ درصد در سال ۹۲ رسیده است. این رشد ادامه داشته و در سال ۹۵ مطابق برآوردهای صورت گرفته به ۷۵.۶۶ درصد رسیده است.

نرخ با سوادی مردان استان در سال ۱۳۵۵ به میزان  ۴۴.۱۱ درصد بوده که با رشد نزدیک به دوبرابری به ۸۷.۰۵  درصد در سال ۹۲ رسیده است. این رشد ادامه داشته و در سال ۹۵ مطابق برآوردهای صورت گرفته به ۸۹.۲۹ درصد رسیده است.

نرخ با سوادی زنان استان زنجان در سال ۵۵ به میزان ۱۶.۰۹ درصد بوده است. این میزان در سال ۹۲ به ۷۷.۶۶ درصد رسیده و در سال ۹۵ نیز به ۸۰.۲۹ درصد بالغ شده که رشد نزدیک به ۵ برابری داشته است.

نسبت دانش‌آموز به معلم در سال ۵۷ به میزان ۲۲.۵ درصد بوده است. این میزان در سال ۹۲ به ۱۹.۹۴ درصد و در سال ۹۶ به ۲۳.۳۶ درصد رسیده است.

نسبت دانش آموز به کلاس در سال ۵۷ به میزان ۳۴.۶۷ درصد بوده که در سال ۹۲ به ۲۲.۹۲ درصد و در سال ۹۶ به ۲۳.۴۲ درصد رسیده است. نسبت دانش‌آموز به کلاس در سال ۱۳۵۷ معادل ۶۷/۳۴ درصد بوده که در سال ۱۳۹۲ به ۹۲/۲۲ در سال ۱۳۹۶ به ۴۲/۲۳ درصد رسیده ‌است.

در سال ۵۷ تعداد دانشجویان موسسات آموزش عالی استان زنجان ۴۶۲ نفر بوده است. این تعداد در سال ۹۲ به ۶۹ هزار و ۹۸ نفر رسیده و در سال ۹۶ نیز به ۴۴ هزار و ۱۲۹ نفر بالغ شده است. تعداد دانشجویان موسسات آموزش عالی استان در سال ۱۳۵۷، ۴۶۲ دانشجو بوده که در سال ۱۳۹۲ به ۶۹۰۹۸ و  در سال ۱۳۹۶ به ۴۴ هزار و ۱۲۹  دانشجو رسیده ‌است که سال ۱۳۹۶ نسبت به ۱۳۹۲، ۱۴/۳۶ درصد کاهش داشته ‌است.

در سال  ۵۷ تعداد فارغ التحصیلان موسسات آموزش عالی ۱۸۳ نفر بود که در سال ۹۲ به ۱۲ هزار و ۶۷۰ نفر رسیده و در سال ۹۶ نیز به ۱۲هزار و ۶۷۰ نفر بالغ شده است.

تعداد مراکز ثابت سازمان فنی و حرفه‌ای در سال ۱۳۵۷ یک مرکز در سطح استان زنجان بوده است. این تعداد در سال های ۹۲ و ۹۶ به ۱۳ مرکز رسیده که رشد ۱۳ برابری داشته است.

سرانه فضاهای آموزشی به ازای هر نفر دانش آموز در استان زنجان طی سال ۱۳۵۷ به میزان  ۸۰ سانتی متر مربع بوده که این میزان در سال ۹۲ به ۲ متر و ۱۰ سانتیمتر و در سال ۹۶ به یک متر و ۹۰ سانتی متر رسیده است.

.