گفته میشود صنعت خودرو پس از صنعت نفت بزرگترین صنعت ایران است و شرکتهای فعال در این صنعت ۵% از کل ارزش بازار سهام را به خود اختصاص دادهاند. در بین شرکتهای گروه خودروساز حاضر در بورس ارزش سه شرکت ایرانخودرو، سایپا و گسترش سرمایهگذاری ایرانخودرو نیمی از ارزش کل گروه را شامل میشود. در سال ۹۸ بازده سهام گسترش سرمایهگذاری ایرانخودرو ۸۵۶ %، ایرانخودرو ۳۰۱ %و سایپا ۱۸۴ % بوده است.
بر اساس صورتهای مالی دو ماهه شرکتهای خودروساز تولید انواع خودرو در ۲ ماه ابتدای امسال نسبت به پارسال ۳/ ۳ % افت داشته است. در این مدت تولید ایرانخودرو ۸ %افزایش و تولید سایپا ۱۶ % کاهش را تجربه کردهاند.تولید انواع خودرو در دوماه ابتدایی با افت ۳/ ۳ % نسبت به پارسال به ۱۲۶ هزار دستگاه رسید.
در مورد روند تولید خودرو در اردیبهشت امسال نیز باید به رشد ۳/ ۱۶۶ % نسبت به پارسال قبل اشاره کنیم بهطوری که در دومین ماه امسال ۱۰۱ هزار دستگاه انواع خودرو در کشور تولید شده است. تولید سواری در این مدت معادل ۹۳ هزار دستگاه بوده که نسبت به اردیبهشت ۹۸ با رشد ۱/ ۱۶ % همراه است.
مشابه ماههای ابتدایی سال جاری، در سالهای ۹۷ و ۹۸ نیز بازار خودرو رونق و افزایش شدید قیمتها داشت. اما نگاهی بهصورتهای مالی ایران خودرو و سایپا نشان میدهد این شرکتها از منفعت این فزایش قیمت بیبهره بودهاند و همانگونه که میدانیم سودهای سرشاری به افرادی که خودروها را از کارخانه تحویل گرفته و در بازار عرضه کردهاند؛ رسیده در مقابل فشارهای زیادی نیز به دلیل بهرهوری پایین، افزایش بهای تمام شده و قیمتگذاری دستوری به خودروسازان تحمیل شده است.
بهطوری که کاملا بر خلاف انتظار و تطابق با وضع پررونق فروش محصولات، صورتهای مالی آنها از وضع اسفناکشان در عملکرد سالهای ۹۷ و ۹۸ حکایت دارد.به تعبیری سیستم طوری طراحی شده که مردم و سرمایهگذاران را به جای تشویق در سرمایهگذاری در سهام خودروسازان به سمت بازارها و فرصتهای سرمایهگذاری غیر مولد و سفته بازی سوق میدهد.
جالب است بدانیم ایرانخودرو در دوره مالی منتهی به اسفند ۹۷ با فروش ۲۰ هزار میلیارد تومانی، ۶ هزار میلیارد تومان زیان عملیاتی داشت. ۲۷۰۰ میلیارد تومان دیگر هم هزینه مالی این شرکت بود که به سهامداران تحمیل شد.
با توجه به منتشر نشدن گزارش ۱۲ ماه سال ۹۸ شرکت، تا پایان دی ماه ۹۸ نیز ایران خودرو ۵۳۰۰ میلیارد تومان زیان عملیاتی داشت و هزینههای مالی آن نیز از ۳هزار میلیارد تومان فراتر رفته و در نهایت ۸هزار میلیارد تومان زیان خالص داشته است.سایپا نیز در سال ۹۷ با ۸۵۰۰ میلیارد فروش، ۳۶۰۰ میلیارد تومان زیان عملیاتی شناسایی کرده و در ۹ ماه سال ۹۸، به رغم شرایطی بهتر از ایران خودرو با فروش ۱۰ هزار میلیارد تومانی، همچنان هزار میلیارد تومان زیان و ۲۴۰۰ میلیارد تومان هزینه مالی و در نهایت ۳۲۰۰ میلیارد تومان زیان خالص داشته است.
به دلیل مجوز افزایش نرخ به نظر میرسد اندکی بهبود در زمستان ۹۸ خودروسازان و عملکرد سال ۹۹ حاصل شده باشد اما تا زمانی که رویه فعلی در مدیریت داخلی این شرکتها و همچنین سیاستگذاری قیمت محصولات بر این شرکتها حاکم باشد نباید بهبود عملیاتی آنها را در صورتهای مالی جستوجو کنیم. این داراییها و عملکرد غیر تولیدی آنهاست که میتواند نجات بخش آنها در بحرانها و نجات آنها از ورشکستگی باشد و افزایش قیمت سهام این شرکتها صرفا به دلایل افزایش ارزش داراییهای آنهاست.
باید بپذیریم منابع مالی هوشمند است و اگر دارایی ارزشمند باشد رویه خود را ادامه میدهد .چشمانداز قیمت ارز و مواد اولیه تولید خودرو در کنار تعرفه و شرایط واردات و عرضه محصولات جایگزین روند قیمتها و چشمانداز قیمت خودرو را میسازند و موجب تشدید یا کاهش تقاضا در زمانهای مختلف میشوند.
وقتی چشمانداز بهای تمام شده روند صعودی را نشان میدهد و به نظر هم نمیرسد با بهبود بهرهوری شاهد کاهش هزینههای تولیدی خودروسازان داخلی لااقل در یک سال آینده باشیم.
از سوی دیگر روند نرخ ارز نیز نزولی ارزیابی نمیشود و شواهدی نیز مبنی بر تقویت سمت عرضه و واردات خودرو نیز قابل مشاهده نیست.در این شرایط بدیهی است که افراد آیندهنگر به دلیل انتظار افزایش قیمتها در آینده به تقاضای بیشتر گرایش پیدا کنند. حال دو راه وجود دارد، نخست اینکه خودروسازان را مجبور به فروش با قیمتهای دستوری کنیم و افرادی که خودروها را خریداری میکنند از سود آن منتفع شوند یا اینکه اجازه دهیم این فرصت به بهبود توان مالی خودروسازان و نفع سهامداران آنها با وجود هزینههای مالی سرشار منتج شود.