سرعت خلق نقدینگی در آذر ماه ۱۳۹۷ افزایش یافت و حجم نقدینگی با ۲.۳ درصد رشد نسبت به ماه قبل از آن (معادل سالانه ۲۷.۴ درصد) به ۱۷۶۵ هزار میلیارد تومان بالغ گردید.

در آبان ماه ۳۹.۴ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید، یعنی هر روز کاری بیش از ۱۶۰۰ میلیارد تومان به حجم نقدینگی کشور اضافه شد.  با وجود این که نرخ رشد ماهانه نقدینگی در مهر ماه ۱.۳ درصد و در آبان ماه ۱.۹ درصد بود، اما در آذر ماه به ۲.۳ درصد افزایش پیدا کرد.

هر چند نرخ رشد ماهانه پایه پولی در آذر ماه نسبت به ماه قبل از آن به ۱.۴ درصد کاهش یافت، اما با افزایش ضریب فزاینده نقدینگی (قدرت خلق نقدینگی توسط بانکها)، حجم نقدینگی ۲.۳ درصد افزایش یافت.

ضریب فزاینده نقدینگی مطلق آذر ماه، از ۷.۲ به ۱۱.۵ افزایش یافت و به عبارتی، به ازای هر یک واحد افزایش پایه پولی در این ماه، بانک ها ۱۱.۵ واحد نقدینگی ایجاد کردند. در نتیجه ۳۸ درصد افزایش نقدینگی آذر ماه فقط در اثر افزایش قدرت خلق پول توسط بانکها ایجاد شده است و مسیر خلق منابع پولی بانکها از استقراض (اضافه برداشت) از بانک مرکزی به تولید پول (به میزان ۱۵ هزار میلیارد تومان) تغییر کرده است.

هر چند بدهی بانکها به بانک مرکزی به میزان ۸۳۰۰ میلیارد تومان کاهش یافت، اما در عوض بانکها فقط از محل افزایش ضریب فزاینده نقدینگی، ۱۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید خلق کردند.

یکی از مهمترین موانع کنترل نقدینگی، افزایش ضریب فزاینده پس از ایجاد بانک های خصوصی، و به ویژه در ۵ سال اخیر است. در صورتی که ضریب فزاینده به میزان ۵ سال پیش بود، کمتر از نیمی از حجم نقدینگی آذر ماه ایجاد می گردید.

عوامل مسلط بر رشد پایه پولی در آذر ماه، افزایش خالص بدهی دولت به بانک مرکزی (۷۴۰۰ میلیارد تومان) و خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی (۴۵۰۰ میلیارد تومان) است.

نرخ رشد ماهانه پول در آذر ماه صفر شد، اما نرخ رشد شبه پول افزایش یافت و به ۲.۷ درصد رسید (سپرده بلندمدت: ۳ درصد). از کل ۳۹.۴ هزار میلیارد تومان حجم نقدینگی ایجاد شده در آذر ماه، ۶۵ درصد به صورت سپرده های بلند مدت و ۳۲ درصد به صورت سپرده های کوتاه مدت بود و روند رشد سپرده کوتاه مدت از رشد سپرده های بلندمدت عقب افتاد.

بانک مرکزی با اعلام آمارهای نقدینگی ماه های آبان و آذر در فاصله یک هفته، تاخیر خود را در اعلام آمارهای نقدینگی جبران کرد.
دکتر سلطانی