احمد اسدی-همدلی‌زنجان؛ در روزهای انفعالی و سکون مدیریت شهری زنجان، خبر عضویت زنجان در مجممع کلانشهرهای کشور که با تیترهای قابل تامل “زنجان کلانشهر شد” و … بازهم شهرداری زنجان را در صدر اخبار مهم استان زنجان قرار داد.
بعد از انتشار این خبر شاهد اظهارنظرها و موضع گیری های مختلفی در این خصوص بودیم. به نظر می رسد در خصوص این خبر نیازمند ارائه برخی اطلاعات و پیشینه موضوع باشیم و فرصت ها و تهدیدهای این موضوع در بستری علمی و کارشناسی بررسی و نقشه راه مناسبی برای استفاده از این فرصت برای بهبود شاخص های مهم شهری در شهر زنجان داشته باشیم.
متاسفانه در شهر زنجان توجه به اسناد بالادستی و داشتن نقشه راه معمولا توسط سیاستگذاران و مجریان شهری مورد بی توجهی قرار گرفته است. در دوره های سوم و چهارم شورا هرچند برخی رویکردها در این خصوص وجود داشت اما عملا شاهد نبودیم یک راهبرد روشن و مشخص برای توسعه شهر زنجان وجود داشته باشد.
با مطرح شدن عضویت زنجان در مجمع کلانشهرهای کشور این سوال مطرح شده که آیا زنجان یک کلانشهر است؟ مزایای عضویت زنجان در این مجمع چیست و زنجان با چه ساز و کاری توانسته عضو این مجمع شود؟ برخی از توده مردم نیز این خبر را به دلیل نداشتن عقبه علمی و کارشناسی مناسب این خبر را در مغایرت با مشکلات و چالش های شهر زنجان می دانند!
در حوزه برنامه ریزی شهرسازی برای طبقه بندی شهرها موضوع جمعیت شاخص محوری برای تعریف جایگاه و محوریت آن ها محسوب می شوند. در پیشینه شهرهای جهان شاهدیم شهرهایی مادرشهر نامیده شده اند. تعریف کلانشهرها نیز در سطح دنیا متناسب با جمعیت آن شهر صورت می گیرد که عمدتا شهرهای بالای چهار میلیون نفر جمعیت کلانشهر نامیده می شوند که در تعریف بین‌المللی کلانشهر که توسط سازمان ملل متحد آورده شده کلانشهر یا مادر شهر به شهرهایی گفته می‌شود که بیش از ۴ میلیون نفر جمعیت داشته باشند.
اما در ادبیات رایج کشور ایران اصطلاح کلانشهر معادل مادرشهر (متروپلیس) است و به شهرهایی اطلاق می‌شود که حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته و واجد مرکزیتی اقتصادی – سیاسی که در مقیاس ناحیه‌ای یا ملی از موقعیتی مرکزی برخوردار باشد.
با این شرایط قطعا شهرهای کمی در سطح کشور بتوانند شامل کلانشهر شوند. اما تعریف کلانشهر در سال ۱۳۸۷ توسط محمد سعیدی‌کیا وزیر وقت مسکن و شهرسازی در شورای عالی شهرسازی و معماری اصلاح شد و طبق آن شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰۰ هزار نفر کلانشهر محسوب می‌شوند.
با در نظر گرفتن این اصلاح شهرهای دیگری در ایران با رویکردهایی خود را شامل کلانشهرهای کشور کردند. زنجان نیز در زمان حضور جواد رحمتی، معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استانداری زنجان رویکرد تبدیل به کلانشهری با اتکا به تعریف جمعیت بالای ۵۰۰ هزار نفر را در دستور کار قرار داد و در هان مقطع پیش زمینه هایی برای این اقدام انجام گرفت.
در همان مقطع موضوع اخذ مجوزهای لازم از وزارت کشور برای تبدیل زنجان از ۲ منطقه به ۴ منطقه شهری به صورت رسمی مطرح و پیگیری و بعدها این موضوع محقق نیز شد. حال شاهدیم این رویکرد عملیاتی و زنجان در فهرست کلانشهرهای کشور و عضو مجمع کلانشهرهای کشور شده است.
به نظر می رسد به دلیل نداشتن تعریف حقوقی واحد از کلانشهر در ایران فقط شهرهای بالای یک میلیون نفر می‌توانند از مزایای قانون مالیات بر ارزش افزوده بهره بیشتری ببرند. با تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری شهرهای زیر یک میلیون نفر می‌توانند به صورت قانونی و رسمی کلانشهر شوند اما نمی‌توانند از قانون مالیات بر ارزش افزوده بهره بیشتری ببرند.
در حال حاضر شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز و کرمانشاه به صورت رسمی کلانشهر محسوب می‌شوند.
حضور زنجان در بین شهرهای عضو مجمع کلانشهرهای کشور به طور طبیعی امتیاز مهمی برای توسعه شهر زنجان محسوب نمی شود. اعتبارات خاص و ویژه دولتی نیز نمی تواند برای زنجان اختصاص داده شود. اما زنجان می تواند از این فرصت برای چانه زنی جهت مشکلات مهم خود بهره ببرد. از جمله موضوعات مهمی چون حمل و نقل عمومی و استفاده از برخی ظرفیت ها در جذب منابع دولتی که برای زنجان می تواند امتیاز مهم محسوب شود.
هرچند اگر مدیران شهری معتقد باشند این مجمع صرفا جنبه مشورتی و تعاملی و در اختیار گذاشتن تجریبات است، اما مدیران هوشمند از هر فرصتی بهره حداکثری می برند و حضور زنجان در بین کلانشهرهای کشور می تواند وزن زنجان را برای چانه زنی جهت توسعه بیشتر افزایش دهد. باید دید مدیریت شهری زنجان از فرصت ها و تهدید های حضور زنجان در بین مجمع کلانشهرهای کشور چه استفاده ای خواهد کرد.
ساقول