پنیرک گیاهی است علفی، به ارتفاع تا ۴۰ سانتی متر و پایا. به صورت خودرو، در بسیاری از نقاط استان زنجان می روید و برای استفاده نیز کشت می گردد.
قسمت مورد استفاده ی پنیرک برگ و گل می باشند.
برگ ها دارای حالت دایره ای و دندانه دار و گل ها، بنفش رنگ و کوچک هستند.
گل پنیرک
اثرات مهم
دم کرده ی گل ها به خاطر داشتن موسیلاژ، یکی از داروهای خوب ضد سرفه است.
هم چنین به عنوان ضد نزله(زکام) و تورم دهان و گلو مصرف می شود.
از سویی چون دارای خاصیت قابض ضعیف است، تا حدی به عنوان ضداسهال عمل می کند.
در طب عوام از خوراکی آن، به منظور مشکلات مثانه و به صورت ضماد موضعی در التیام زخم ها استفاده می شود.
طریقه و مقدار مصرف
تهیه چای: بر روی ۲ گرم از گل ها، یک لیوان آب سرد ریخته و حداکثر ۵ دقیقه می جوشانیم. هم چنین می توان بر روی همین مقدار گل، یک لیوان آب در حال جوشیدن ریخته و پس از ۱۵ دقیقه، صاف نموده و میل کنیم.
نکات قابل توجه
۱- اثرات گل پنیرک، عمدتا مربوط به موسیلاژ و آنتوسیانین آن است که یکی از مهم ترین داروهای ضد سرفه و مفید برای رفع گرفتگی صدا است.
۲- بهتر است پس از صاف کردن دم کرده، گل را کمی فشار داد تا تمام موسیلاژ استخراج شده و تفاله را دور بریزیم.
۳- هنگام تهیه ی فرآورده، نباید بیش از ۵ دقیقه آن را بجوشانیم، چون باعث هیدرولیز موسیلاژ و کم اثر شدن محصول می شود.
۴- در منابع جدید مصرف گیاه را برای درمان کم خونی، مفید گزارش نموده اند.
مهمترین اثرات گزارش شده گل پنیرک:
ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط آور و مقوی رحم.
برگ پنیرک
طریقه و مقدار مصرف
بر روی ۵ گرم برگ، یک لیوان آب سرد ریخته مدت حدود ۵ دقیقه می جوشانیم و یا بر روی همین مقدار برگ، یک لیوان آب در حال جوشیدن می ریزیم و بهتر است درب آن را بپوشانیم؛ آن گاه پس از ۱۵ دقیقه صاف می کنیم. البته بهتر است محلول های سرد آن را، قبل از مصرف، کمی گرم کنیم. در صورتی که با هر بار مصرف، یک قاشق عسل به آن بیفزاییم، اثر آن قوی تر می شود. این میزان مصرف را می توان روزی سه تا چهار بار تکرار کرد.
اثرات مهم
اثرات مهم برگ پنیرک مشابه با گل های آن است؛ به ویژه جهت درمان تورم قسمت های بالای راه های تنفسی و گلو، تورم های روده ای – معدی، مناسب است.
برگ پنیرک به عنوان یکی از گیاهان مؤثر در عوارض سرماخوردگی به ویژه سرفه، در تعداد زیادی از فرمولاسیون های سرماخوردگی، مخلوط با گیاهان دیگر وجود دارد.
استعمال جوشانده آن به صورت کمپرس گرم و حمام، در رفع ناراحتی های بواسیر، بعضی تومورها، ورم پلک چشم و غیره بین مردم معمول است.
از جوشاندن گل و برگ آن در نیم لیتر آب، محلولی به دست می آید که اثر نرم کننده در پوست بدن دارد و به صورت لوسیون مالیدن بر روی پوست، آرامش و نرمی خاصی به افرادی که دارای پوست حساس و لطیف هستند می بخشد.
برای تسکین ناراحتی‌های ناشی از تابش گرمای خورشید و آفتاب زدگی، جوشانده ۵۰۰ گرم گل یا ریشه گیاه را در یک لیتر آب تهیه کرده و پس از صاف کردن به ملایمت در محل سوختگی می مالند.
برای رفع سردردهای یک طرفه شدید، دل پیچه، ورم لوزه‌ها، درد گلو و آنژین اثر مفید دارد.
منبع: مرکز تحقیقات زنجان شناسی
){kind=link}