بحران آب را جدی بگیریم…!
چاه‌های کشاورزی بلای جان آب های زیرزمینی استان
احمد اسدی-همدلی‌زنجان
وقتی سخن از بحران آب در سطح کشور و استان می شود، کمی حساسیت ها برانگیخته می شود اما زمان زیادی به طول نمی انجامد که باز دچار روزمرگی مصرف و مدیریت آب در امور مختلف می شویم!
به نظر می رسد برای آگاهی گروه های مختلف اجتماعی و آموزش مصرف بهینه آب دستگاه و نهادهای متولی باید اعتماد بیشتری به بدنه کارشناسی رسانه های استان کرده و برای مدیریت بحران آب در یک اقدام جمعی نسبت به عبور از شرایط زمانی فعلی اقدام کرد.
وقتی بیش از ۷ هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان فعالیت دارند و بخش کشاورزی بیش از ۹۰ درصد مصرف آب استان را به خود اختصاص داده و سالانه ۷۷ سانتی مترمربع شاهد افت آب های زیرزمینی استان به صورت متوسط و افت نزدیک به یک ونیم متری در دشت ابهر هستیم، باید صدای تیز بحران آب را جدی‌تر شنیده و برای کاهش مشکلات این بخش برنامه های عملیاتی‌تری داشته باشیم.
در سال آبی جاری(ابتدای مهر سال گذشته تا پایان شهریور سال جاری) میزان بارش ها در استان کاهش ۲۶ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته آبی داشته . نسبت به متوسط بلند مدت نیز بیلان بارش ها در استان منفی ۱۵ درصد برآورد شده است!
حجم مخزن سد تهم به عنوان محوری ترین سد تامین کننده آب شرب شهر زنجان(مرکز استان با پوشش نیمی از جمعیت استان) هم اکنون نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۶ درصد منفی است. میزان آب فعلی مخزن سد به میزان ۳۸ میلیون و ۴۰۰ هزار لیتر آب است، که ۴۶ درصد حجم اصلی سد مخزن برآورد شده است! در واقع کم‌تر از نیمی از سد مخزن پر است که بخشی از آب آن نیز به دلیل ته نشین شدن قابلیت برداشت نخواهد داشت!
با تمامی شرایط نامناسبی که در حوزه آب استان وجود دارد، عمده دغدغه کارشناسان افت شدید آب زیرزمینی و فعالیت چاه های غیرمجاز در سطح استان با مصرف بالا در بخش کشاورزی است! بخش عمده ای از فعالیت چاه های مجاز در بخش کشاورزی نیز مازاد بر نیاز و مجوز مصرف دارند که به دامنه مشکلات این بخش افزوده است.
این مشکلات در حالی است که آب ارزان قیمت در اختیار بهره برداران کشاورزی قرار دارد و بعضا شنیده می شود افرادی که مجوز بهره برداری از چاه کشاورزی را دارند نیز بهای تعریف شده فعلی آن را با برخی اقدامات غیرقانونی پرداخت نمی کنند که این مسائل موجب افزایش دامنه مشکلات مسئولان استانی شده است!
متاسفانه کشاورزان استان، ظاهرا بحران آب فعلی را به خوبی درک نکرده اند و رسانه‌های استان که پوشش مناسبی برای تاثیرگذاری بر این گروه اجتماعی را دارند، وظیفه و رسالت مهم و سنگینی برای آگاهی و آموزش بهره برداران کشاورزی بر عهده خواهند داشت.
به نظر می رسد باید در یک اقدام جمعی خطرات استفاده غیرمجاز از چاه‌های غیرمجاز بخش کشاورزی اطلاع رسانی شده و نسبت به مدیریت شرایط فعلی اقدامات فوری و عملیاتی انجام شود تا سطح آب های زیرزمینی استان بیش از این با سرعت زیاد افت نکند که در سال های آتی موجب فرونشست دشت‌های استان باشیم!
برای برون رفت از مشکلات حوزه آبی استان به نظر می رسد باید تمرکز اصلی بر بخش کشاورزی باشد و مدیریت مصرف این بخش در دستور کار قرار گیرد. اقدامات خوبی در سال های اخیر برای پوشش مزارع کشاورزی به سیستم های نوین آبیاری انجام شده که ادامه این روند به شدت احساس می شود.
نکته مهم در خصوص سامانه های آبیاری تحت فشار اینکه، باید در این بخش آمار مدیریت مصرف آب در خروجی میزان پوشش اراضی استان به آبیاری نوین کشاورزی خود را نشان دهد، وگرنه در میدان عمل اقدام ملموسی صورت نخواهد گرفت!
اما در بخش خانگی نیز به دلیل مشکلات مربوط به دبی ورودی سد تهم، میزان مصرف آب شرب در شهر زنجان نیز نیازمند مدیریت بیشتری است و باید در خصوص ورودی و خروجی سد تهم برای تامین آب شرب مردم شهر و همچنین وضعیت برداشت آب های زیرزمینی برای تامین بخش دیگری از نیاز مردم شهر زنجان به مردم اطلاع رسانی شود.
با این اطلاع رسانی شهروندان زنجانی نیز وضعیت آب برای شرب و مصارف مختلف را بیشتر مدیریت خواهند کرد.
