بعد از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریمهای گسترده علیه ایران، آدامس به فهرست کالاهای ممنوعه برای واردات پیوست. برآوردها نشان میدهد گردش مالی فروش آدامس سالانه هزار میلیارد تومان است
آدامس محصول قاچاقی است که شبکه توزیع گستردهای دارد. از سوپرمارکتها، کیوسکهای مطبوعاتی و صفحات مجازی گرفته تا فروشندگان سیار، آدامس میفروشند. از سال ۹۷، با اعمال تحریمها و در راستای اعمال سیاستهای ارزی و حمایت از تولید داخلی، آدامس هم در فهرست کالاهای ممنوعه قرار گرفت و واردات آن متوقف شد.
این اقدام سبب شد برخی تولیدکنندگان داخلی با دریافت وام از صندوق توسعه ملی خطوط تولیدی خود را افزایش و کمی سهم خود از بازار را افزایش دهند. اما این باعث نشد سهم آدامسهای خارجی در بازار کاهش چشمگیری یابد بلکه آدامسهایی با برندهای تقلبی و متفرقه به همراه برندهای اصلی از مجاری غیرقانونی به بازار راه یافتند.
با وجود اعمال ممنوعیتها، امروز حداکثر ۳۰ درصد بازار آدامس ایران دست چند شرکت تولیدکننده داخلی است و همچنان ۷۰ درصد بازار را آدامسهای قاچاقی تشکیل میدهند
درباره آمار قاچاق آدامس اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به دلیل آنچه عدم اهمیت مینامد، آدامس را در ردیف سایر کالاها قرار داده و آمار قاچاق آن را به صورت تفکیکی ندارد با این وجود، این محصول پای ثابت کشفیات قاچاق دستگاههای ناظر است.
تا قبل از جهش قیمت دلار، میزان مصرف آدامس در ایران را روزانه بین ۱۴ تا ۱۵ تن تخمین میزدند و گفته میشد ایرانیها سالانه ۵۰۰ میلیارد تومان آدامس مصرف میکنند. بر اساس تحقیق یک شرکت فیلیپینی، ایران و عربستان سعودی در صدر فهرست مصرفکنندگان آدامس در جهان قرار دارند.
بر اساس این پژوهش، ۸۲ درصد ایرانیها آدامس میجوند و عربستان با ۷۹ درصد و آمریکا با ۵۹ درصد در رتبههای دوم و سوم مصرف آدامس در جهان قرار دارند. اما یونس ژائلهسعدآباد، فعال صنعت غذا، این آمارها را تلویحا رد میکند.
حجم تولید داخلی آدامس را میتوان بر اساس «گام بیس» وارداتی از طریق گمرک تخمین زد. مثلا اگر سه هزار تن گام بیس به کشور وارد شود (که حجم واردات همین حدود است)، این عدد را ضرب در پنج کرده و کل تولید آدامس ایران را به دست میآورند و به رقم ۱۵ هزار تن میرسند.
در بسیاری از استانهای مرزی بهخصوص در نوار جنوبی کشور نهتنها نمیتوان ردپایی از برندهای معروف و پرمصرف دیگر نقاط ایران مثل تریدنت، اربیت و… را یافت بلکه برندهایی در این بازارها وجود دارند که ناآشنا هستند. همه شواهد نشان میدهد محصولی مثل آدامس به صورت گسترده و متنوع به ایران قاچاق میشود. در بسیاری از مرزها آدامس به صورت قاچاق به کشور وارد میشود.
از بازار ترکیه توسط کولبران این محصول به داخل ایران میآید. از جنوب در قالب تهلنجی وارد میشود. بازارچههای مرزی و مناطق آزاد محلهایی هستند که ورود آدامس به صورت چمدانی انجام میشود.
آدامس بهویژه آدامسهای خارجی از آن محصولاتی است که برای فروشنده حاشیه سود بسیار بالا تولید میکند؛ زیرا آدامس خارجی کالایی تعزیراتی نیست که قیمت داشته باشد و بنابراین فروشندگان هر قیمتی بخواهند روی آن میگذارند. آنها یک آدامس کوچک خارجی را بهطور مثال ۲۵ هزار تومان میفروشند اما ناگزیرند آدامس ایرانی را که کمی نظارت بر قیمت آن وجود دارد، ۹ هزار تومان بفروشند.
این مسئله سبب میشود حاشیه سود فروشنده در زمان عرضه دو محصول متفاوت شود. از سوی دیگر با توجه به اینکه محصولات قاچاق عمدتا تاریخ مصرفشان به اتمام رسیده یا نزدیک به انقضاست، به قیمت بسیار کم به فروش میرسند و وقتی به صورت قاچاق راهی بازار ایران میشوند، عوارض دولتی را پرداخت نکرده و به این ترتیب، قدرت رقابت را از نمونه مشابه داخلی میدزدند.
برخی فعالان بازار هم بر این باورند آدامسهایی که در مترو عرضه میشود، در کشورهای ترکیه و افغانستان و در کارگاههای زیرپلهای تولید شده و با جعل برندهای معروف به کشور قاچاق میشوند؛ به این ترتیب طبیعی است که قیمتی ارزان داشته باشند و جای خود را در بازار به خوبی پیدا کنند.
آدامس جذابیت دیگری هم برای قاچاق دارد. شاخص دلار به گرم این محصول بسیار مقرونبهصرفه است. عموما برای قاچاق از محصولات سبک و حجیم استفاده نمیکنند بلکه قاچاقچی به سمت محصولی میرود که بتواند در حجم کم، تعداد زیادی از آن را وارد کند. آدامس از آن محصولاتی است که ۱۷۰ بسته آن در یک کارتن جا میگیرد و این مسئله شرایط مطلوب و مناسبی را برای قاچاق آدامس فراهم میکند./شرق