در شش روز گذشته، نگاه اروپا به پرونده ایران به کل تغییر کرده است. اروپا در پرونده ایران با دو سوال اصلی مواجه شده. آیا ایران در ماجرای اوکراین، همراه پنهان روسیه بوده؟ اگر جواب این سوال مثبت باشد، یک مساله دیگر مطرح می‌شود. اینکه افرادی که در وین مذاکرات را پیش می‌برند، تصمیم‌گیر اصلی نیستند و ممکن است تصمیم‌‌گیران اصلی سیاست دیگری داشته باشند
قبلا نگاه اروپا به ایران این گونه بود که ایران کشوری است که در منطقه تحرکاتی دارد که برای اروپا خوشایند نیست. اما حالا این نگاه ایجاد شده که مبادا ایران به شمشیر مسکو در منطقه تبدیل شده باشد.
در سومین روز ورود روسیه به اوکراین، روسیه رسما اعلام کرد صادرات گاز خود به اروپا را قطع می‌کند. این تهدید سبب شد آلمان اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه را فعلا متوقف کند. آن زمان گمانه جدی مطرح شد که شاید ایران چند سال قبل «دانسته» از بازار گاز اروپا خارج شده تا توان مسکو برای افزایش فشار روی اروپا را بیشتر کند. ممکن است ایران به مسکو کمک کرده تا از طریق ابزار انرژی اروپا را فلج کند و اروپا نتواند در برابر کمپین اشغال اوکراین عکس‌العمل نشان ندهد. ایران با کمک روسیه عملا زمستان اروپا را به یک برزخ یخ‌زده تبدیل کرد. در این نگاه، ایران از بازار گاز اروپا کنار رفته. این در حالی است که امریکا صادرات انرژی ایران را تحریم کرده است. دولت ایران چندین سال است که با کسری بودجه شدید مواجه است. چرا در این شرایط سخت اقتصادی ایران باید خودش را از بازار گاز کنار بکشد؟ آن هم در شرایطی که می‌دانیم اگر ایران سهم گاز خود را استخراج نکند، کشورهای همسایه استفاده می‌کنند.
در ۲۰۱۶ قرار شد اروپا با ایران قراردادهای بلندمدتی در حوزه انرژی منعقد کند. هیات‌هایی برای مذاکره به ایران آمدند. قرار بود اروپا در حوزه انرژی ایران سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری هم به نفع ایران بود و هم به اروپا اجازه می‌داد انحصار روسیه در حوزه گاز را بشکند. اما ناگهان روند ماجرا تغییر کرد و در اگوست تهران شرایط عجیبی برای ادامه همکاری وضع کرد. شرایط ایران به گونه‌ای بود که نشان می‌داد تمایلی برای این همکاری ندارد
آن زمان در فرانکفورت جلسه‌ای برای بررسی نتایج همکاری با ایران برگزار شد که طرف اسپانیایی گفت ما از این پروژه خارج می‌شویم. چون مشخص است که ایران چنین همکاری دو طرفه‌ای را نمی‌خواهد!
اروپا در موارد زیادی تسلیم تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا شد. اما درباره گاز نه. امریکا هم پذیرفته بود که ورود ایران به گاز اروپا ، هم برای ایران مثبت است و هم برای امنیت انرژی اروپا. ما عین این تجربه را سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ هم داشتیم. علیرغم تحریم‌های نفتی ایران، آمریکا در این سال‌ها به کره جنوبی و ژاپن اجازه داد که به خرید نفت خود از ایران ادامه دهند. در سال ۲۰۱۶ هم اروپا تمایل داشت با ایران همکاری کند. هم آمریکا قبول کرده بود. ایران این قرارداد را نپذیرفت!!
در سال ۲۰۱۷ در سفر پوتین به تهران، مشاور انرژی پوتین هم حضور داشت. در آن سفر قرار شد روسیه ۲۳ میلیارد دلار در بازار انرژی ایران سرمایه‌گذاری کند. آن زمان توتال و بی‌پی قرار بود وارد بازار انرژی ایران شوند. اما زمانی که نمایندگان این شرکت‌ها با ایران برای دور دوم و سوم مذاکرات تماس گرفتند، تهران اعلام کرد این موارد در یک توافق راهبردی به روسیه واگذار شده است. اما روسیه نه خودش در ایران سرمایه‌گذاری کرد و نه اجازه داد اروپایی‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
گمانه دوم این است که شاید روس‌ها در برابر تهاجم احتمالی غرب به ایران کمک نظامی بدهند. ایران قرار شد سال ۲۰۰۸ از روسیه موشک F300 بخرد. ترکیه و هند خیلی دیرتر از ایران برای خرید این موشک‌ها اقدام کردند و نسل بعدی این موشک را تحویل گرفتند اما ما هنوز منتظر دریافت موشک‌های F300 هستیم که پول آن را سال ۲۰۰۸ دادیم
آخرین گفتگویی که من با برخی از مقامات داشتم این بود که اگر ایران در پروژه اوکراین همراه روسیه بوده، باید محدودیت‌ها و تحریم‌های جدی انتقال تکنولوژی و سرمایه‌ای که روی مسکو و میسک وضع می‌شود، روی تهران هم وضع شود. این تحریم‌ها خارج از برنامه برجام است. اما نشان می‌دهد چقدر نگاه به ایران تغییر کرده است.
بعد از ماجرای اوکراین، دو پیامد مد نظر است. اول اینکه احتمال توافق همچنان وجود دارد. حتی ممکن است همین چند روز توافقی ایجاد شود و طرفین هم امضا کنند. اما این توافق حتما یک توافق محدود است. هم از نظر زمانی و هم جغرافیایی.
اعتماد به روس‌ها به صفر رسیده و به ایران هم!
