اگر بریکینگ بد را دیده باشید شما هم می ‏دانید وایت کارهای “بد” زیادی انجام داد چون می خواست یک همسر “خوب” باقی بماند. در تمام طول سریال داستان می‏ خواهد به ما نشان دهد وایت تنها در پی ایدئولوژی خود رفته است: بهتر است هر جور شده خودت پول دربیاوری تا این که از دیگران کمک بخواهی! او فکر می ‏کند که دارد همه این کارهای نادرست، از تولید مواد مخدر گرفته تا قتل، فساد و ترور را به خاطر خانواده اش انجام می ‏دهد.

این سریال می‏ خواهد ثابت کند فرشته و اهریمنی در کائنات وجود ندارد، بلکه این همه در درون ماست و در ارتباط با منافع و طمع‏ ها و شهوات نفسانی ما زاییده می‏شود. بی‏تردید دنیا پر از آدمه ایی است که کارهای بدی می کنند – و حتی می دانند این گونه به دیگران صدمه می زنند- اما هیولا نیستند. بریکینگ بد نشان می ‏دهد فاصله بین یک انسان خوب و عادی با یک مجرم یا مفسد بسیار باریک است. و آنچه این انسان خوب را به ورطه سقوط می کشاند، امنیت از دست رفته اجتماعی و اقتصادی او است.

محسن جلال‏پور سریال هیولای مهران مدیری را صریح ‌ترین سریال در برجسته‏کردن اثر چالش ‌های اقتصادی بر زندگی افراد دانست و نوشت:” شرایط امروز کشور مهیای فعالیت سالم اقتصادی نیست و سریال هیولا هم حاوی این پیام است که فرد سالم در جامعه امروز ایران نمی‌تواند دوام بیاورد.” هیولا که بسیاری از منتقدان آن را کپی برداری از بریکینگ بد می دانند داستان یک معلم ساده است که زیر بار مشکلات اقتصادی قد خم کرده، آنقدر که نمی تواند ساده ترین مطالبات همسر و فرزندش را برآورده کند.

پژوهشگران بر این باور بودند که فساد، فرآیندی است که به تدریج رخ می ‏دهد و به مرور زمان رو به وخامت می گذارد. اما مجموعه ای از مطالعات که به گزارشی با عنوان”راهی به سوی رشوه خواری و فساد: سراشیبی لغزنده؟” منتهی شده است پیشنهاد می‏کند اگر برای افراد فرصتی فراهم شود، احتمال آن که در دام فساد گرفتار شوند زیاد خواهد بود. در این مطالعه، محققان دانشگاه آمستردام نشان داده اند احتمال آن که مردم درگیر فساد شوند بیشتر خواهد شد اگر یکباره و در یک فرصت خاص، شانس چنین کاری را پیدا کنند.

هرقدر فعالیت‏ های اقتصادی در یک کشور درگیر مقررات سخت و متعدد و محدود تر باشد، قدرت و اقتدار ماموران دولت در تصمیم سازی ‏ها و در نتیجه آن، احتمال بروز فساد بیشتر خواهد شد. چرا که مردم ناچار می شوند برای رهایی از این محدودیت‏ها رشوه بپردازند یا قانون را دور بزنند. سیاست های پولی نیز از دیگر عوامل مهمی است که می‏تواند مردم یا ماموران دولت را به سمت فساد براند. در کشورهایی که بخش پولی منضبط و قانونمندی دارند، اقتصاد غیررسمی و بازار سیاه به ندرت شکل می گیرد و فساد نیز کمتر مشاهده می‏شود.

یافته‏ های دیگری نیز وجود دارد که نشان می ‏دهد نفوذ سیاست بر فساد آشکار و غیرقابل انکار است. اگر راس هرم سیاست (دولت، احزاب و سیاستمداران) فاسد باشد، فساد را می توان در تمامی سطوح مشاهده کرد. و این ویروس شیطانی همزمان در میان شهروندان عادی جامعه هم پراکنده می‏شود چرا که دیگر به نهادها یا اعمال قانون، اعتمادی ندارند.

تخلف در بسیاری موارد به صورت معمول توسط مقامات بالا دست توصیه و دستور داده می‏شود یا در صورت وقوع مورد اغماض قرار میگیرد. این رفتار سبب می‏شود مشارکت افراد زیردست نیز موجه، منطقی و حتی مطلوب به نظر بیاید. بنابراین مدیریتی که فساد را نادیده می گیرد یا حتی آن را تقویت می کند مهم ترین عامل در ترویج فساد است.

به عنوان انسانی که از نظر اخلاقی دائم با خود در جنگ است، همه ما مستعد این هستیم که آدم خوبی بمانیم یا به شیطان بدل شویم! پس باید این توهم را کنار بگذاریم که فقط کسانی که از خودکنترلی و سلامت نفس برخوردار نیستند یا التزام به اخلاق ندارند یا دچار مشکل شخصیتی هستند مرتکب خلاف می شوند. فساد پتانسیل مکنون درون همه ما ست. اگر با انگیزه های ناخودآگاهی که ما را به سوی فساد می راند آشنا نباشیم فاصله بین نیتهای خوب و مقاصد شیطانی به باریکی مو خواهد شد./تجارت فردا