برنامه پنج‌ساله هفتم، دوازدهمین برنامه توسعه کشور از سال ۱۳۲۷ است که چندی پیش در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. استان زنجان نیز در این سند همچون سایر استان های کشور نقش خود را ایفا خواهد کرد.
همزمان با ابلاغ بخشنامه خط مشی‌ها و چارچوب کلان برنامه هفتم توسعه موضوعات ۱۲ گانه کشور پس از تصویب در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان در اولویت امور قرار دارد. یکی از مقوله های مهم برنامه هفتم توسعه بخش مسکن است. مقوله مسکن، گسترده و پیچیده است و ابعاد متنوعی دارد.
در سلسه یادداشت های برنامه هفتم توسعه در استان زنجان، در نخستین یادداشت به حوزه مسکن می پردازیم. با عنایت به اینکه برنامه‌ریزی مسکن در بستر فضایی شهرها شکل می‌گیرد بدین ترتیب الگوی استقرار و نظام سلسله مراتبی مراکز سکونتگاهی و شکل بندی کلان نظام فضایی استان به استناد سند آمایش استان زنجان در ذیل بیان شده است.
قلمروهای اولویت دار جهت استقرار جمعیت طبق سند آمایش استان به شرح ذیل می‌باشد. قلمروهای اولویت دار استقرار جمعیت؛ شهر زنجان با هدف تقویت جایگاه آن در نظام شهری کشور و تبدیل به مرکزی برای جذب سرریز جمعیت و نیروی فعال مازاد استان‌های همجوار به ویژه کلان شهر تهران و شهرهای بزرگ منطقه تعریف شده است. در کنار آن تقویت نقش شهرهای متوسط و کوچک اندام با هدف تعادل کالبدی، کارکردی نظام سلسله مراتب سکونتگاهی مورد توجه بوده و مراکز منظومه‌ها، مجموعه ها و مراکز حوزه‌های عمران روستایی به عنوان قلمروهای اولویت دار استقرار جمعیت روستایی با هدف تعادل بخشی به ساختار سلسله مراتبی سکونتگاهی روستایی تعریف شده اند.
قلمرو های نامناسب جهت استقرار جمعیت
در این راستا قلمروهایی که برای استقرار جمعیت نامناسب هستند نیز تعریف شده است. محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های ناشی از قوانین و مقررات (از جمله حریم رودخانه ها، حرایم امنیتی- حفاظتی و غیره) مورد توجه است.
محدوده‌های منطبق بر مخاطرات طبیعی شامل زلزله خیزی بالا، لغزش، رانش و سیل خیزی در پهنه استان، دارای محدودیت برای استقرار جمعیت می‌باشد. این محدوده‌ها مشتمل بر بخش‌های شمالی شهرستان طارم، بخش‌هایی از غرب و جنوب شهرستان ماهنشان و محدوده‌هایی از جنوب شهرستان زنجان، ابهر، خرمدره، قیدار و ایجرود انطباق یافته است.
یکی از موضوعاتی که در تنظیم سیاستگذاری حوزه مسکن مورد توجه است حوزه عرضه و تقاضا است. در بخش تقاضا به عنوان مهم ترین بخش توجه به وضعیت جمعیتی و آمار ازدواج به عنوان تقویت بخش تقاضا باید در سطح استان زنجان مورد تاکید قرار گیرد.
شیب کاهشی آمار ازدواج (تشکیل خانواده جدید) در طول سال‌های ۱۳۹۹-۱۳۹۵ در استان زنجان یک تهدیدی جدی محسوب می‌گردد که نزدیک به ۲۵ درصد در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۵ کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که با آمار افزایشی سال ۱۴۰۰ وضعیت تشکیل خانواده جدید در استان در شرایط امیدوار کننده قرار می‌گیرد.
تراز مثبت مهاجرتی و آغاز سیر آمار ازدواج
در این میان آمار ازدواج (تشکیل خانواده جدید) شهرستان زنجان در مقایسه با سایر شهرستان رقم کاهشی بالای را نشان می‌دهد در طول چهار سال یعنی سال ۱۳۹۹ نسبت به آمار سال ۱۳۹۵ تقریبا ۲۷ درصد آمار ازدواج کاهشی بوده است. اما خوشبختانه از سال ۱۴۰۰ سیر افزایش آمار ازدواج شروع شده است. می‌توان اظهار کرد برنامه‌ریزی و اجرای طرح نهضت ملی مسکن توسط اداره کل و راه شهرسازی استان در طی سال‌های اخیر، می‌تواند وضعیت بهتری را جهت تامین مسکن هم استانی ها برای خانواده‌های نوپا فراهم نماید.
ترازنامه مهاجرتی شهرهای استان بر اساس نتایج آخرین سرشماری ۱۳۹۵ طی دوره ۹۵-۱۳۹۰ به تفکیک شهرهای استان خالص مهاجران داخلی در شهر زنجان ۱۰۲۶۰ نفر، در شهر ابهر ۱۴۰۶، شهر خرمدره ۱۳۰- و شهر قیدار ۲۰۷ نفر بوده است. پس در کل استان تراز مهاجرتی استان منفی بوده یعنی استان زنجان یک استان مهاجر فرست است ولی به لحاظ شهرستان‌ها؛ شهر زنجان یک شهر مهاجر پذیر محسوب می‌شود و تراز مهاجرتی شهرستان زنجان مثبت است که این موضوع موجب تقویت تقاضا در بخش مسکن می‌شود.
تعیین اهداف و محورهای اصلی حوزه مسکن
برنامه هفتم برای استان زنجان شامل اهداف کلی، راهبردهای دستیابی به اهداف کلی و سیاست های اجرایی است. اهداف کلی در دو محور کلان تولید و تامین مسکن، تامین مالی، روبناها و زیربناهای نهضت ملی مسکن است. در تامین مسکن میزان احداث مسکن روستایی و شهری،واحدهای احداثی خودمالکی بافت های فرسوده و ناکارآمد به کل واحدهای شهری، استفاده از توان انبوه سازان در تولید مسکن شهری، استفاده از بخش خصوصی (مشاورین حقوقی و کارگزار) در تولید مسکن شهری، تامین زیربناها و روبناهای نهضت ملی مسکن و تامین منابع مالی ساخت مسکن مورد توجه قرار گرفته است.
این شاخص با سنجش تعداد واحدهای مسکونی روستایی و شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر سهم استان (۲۷۰۰۳ واحد مسکونی) در حال احداث بنیاد مسکن انقلاب اسلامی را می سنجد. میزان احداث مسکن شهری: این شاخص تعداد واحدهای مسکونی در حال احداث شهری بالای ۱۰۰ هزار نفر را مطابق با سهم استان (۴۱۷۸۴ واحد مسکونی) محاسبه نماید.
واحدهای احداثی خودمالکی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد به کل واحدهای احداثی شهری: تعداد واحدهای احداثی خودمالکی در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد (که از طریق سایت طرح‌های جامع حمایتی مسکن ثبت نام کرده و جهت اخذ تسهیلات به بانک معرفی شده اند) را ارائه می‌دهد.
استفاده از توان انبوه سازان در تولید مسکن شهری: این شاخص نیز بیانگر تعداد واحدهای واسپاری شده به انبوه سازان برای تولید مسکن است.
استفاده از بخش خصوصی (مشاورین حقوقی و کارگزار) در تولید مسکن شهری: این شاخص نیز تعداد کل مشاورین حقوقی (سازنده، طراح و ناظر) و کارگزار در تولید مسکن شهری (بخش خصوصی) را نشان می‌دهد.
