به منظور شناخت مسائل و معضلات کنونی بخش مسکن و آسیب‌شناسی دقیق آن لازم است که درک صحیحی از مجموعه سیاست‌های تاثیرگذار در این بخش و رابطه این سیاست‌ها با یکدیگر داشته باشیم. کلان‌ترین سیاست‌هایی که در بخش مسکن موثر است، سیاست‌های اقتصادی مسکن است که تاثیر زیادی بر بخش مسکن دارند.
کمبود نقدینگی، عدم تمایل بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در مسکن گروه‌های کم درآمد، وجود رانت های متعدد در بخش زمین و مسکن، نبود سیاست‌ها و قوانین ویژه محدود کننده معاملات مکرر زمین و مسکن، وجود مسکن بی کیفیت و خارج از استاندارد بخشی از مسائل اصلی بخش مسکن در کشور و به تبع آن در استان بوده است.
چالش های پیش روی مسکن در سطح استان زنجان
هم راستایی تورم و گرانی مصالح ساختمانی و خنثی شدن تاثیر حذف قیمت زمین از تولید مسکن (نوسانات شدید قیمت و عدم تعادل در بازار مسکن)
افزایش اعتراضات متقاضیان و ریزش حداکثری جامعه هدف (به خاطر عدم تناسب هزینه های تمام شده مسکن با قدرت اقتصادی متقاضیان)
پروسه طولانی مدت تامین خدمات روبنایی نهضت ملی مسکن
کم توجهی به تولید مسکن در چارچوب قانون جهش تولید مسکن در بافت مرکزی برای پوشش اهداف بازآفرینی شهری
عدم انسجام، همسویی و همکاری دستگاه‌های مرتبط استانی و شرکت خدمات رسانی در جهت اجرایی شدن طرح نهضت ملی مسکن
سهم بالای زمین در قیمت تمام شده مسکن در مساکن خودمالکی
سهم بالای هزینه مسکن در سبد خانوارهای کم درآمد
برآورد مطمئن از نیاز به مسکن، عامل مهمی در تدوین سیاست و تنظیم و ارزیابی برنامه‌های مسکن است. برای تنظیم و اجرای برنامه‌ها، باید نیاز به مسکن در مناطق مختلف کشور مشخص شود و همچنین شناختی از خصوصیات اقتصادی و اجتماعی متقاضیان مسکن صورت گیرد که این باعث تعیین اولویت های تهیه مسکن خواهد شد.
چه میزان مسکن در استان زنجان نیاز است؟
یکی از مهمترین روش های برآورد نیاز به مسکن روش خام می‌باشد با عنایت به کمبود داده های مورد نیاز از روش فوق جهت پیش بینی مسکن استان زنجان استفاده شده است. در این پیش بینی برای افق برنامه سال۱۴۰۶در مجموع ۷۵۹۸۵ واحد مسکونی برای مسکن (شهری و روستایی) و ۵۷۶۶۹ واحد مسکونی برای مسکن شهری در استان مورد نیاز می‌باشد. قابل ذکر است که شهرستان سلطانیه در سال ۱۳۹۰، تفکیک سیاسی نشده بود و آمار پایه مسکن و جمعیت آن به شکل مشترک با شهرستان ابهر آورده شده است.
در طی سال ۱۴۰۰ الی ۱۴۰۵ به طور متوسط سالانه به ۸۸۰۰ واحد مسکونی شهری در سطح کل استان نیاز می‌باشد این عدد به تفکیک شهرستان‌ها به شرح ذیل می‌باشد:
شهرستان زنجان ۵۰۰۰ واحد مسکونی، شهرستان ابهر ۱۹۰۰ واحد مسکونی، شهرستان خرمدره ۸۵۰، شهرستان خدابنده ۶۸۰، شهرستان طارم ۹۰، شهرستان ماهنشان ۱۷۵، شهرستان ایجرود ۲۷ واحد مسکونی بوده که سالانه نیاز است تا ساخته شود. گفتنی است، محدوده شهرستان سلطانیه در زمان تهیه طرح مذکور به عنوان محدوده سیاسی بخش آمار آن در قالب شهرستان ابهر محاسبه گردیده است. (طرح جامع مسکن استان، ۱۳۸۵)
با عنایت به ابلاغ سهم استان (۱۴۰۰) از سوی وزارتخانه راه و شهرسازی، طی چهار سال آتی (۱۴۰۴-۱۴۰۱)، کل نیاز به مسکن ملکی شهری ۴۸۱۱۲ واحد مسکونی شهری و مسکن روستایی۲۰۰۰۰ برنامه‌ریزی و تعریف شده است به عبارتی کل تولید مسکن شهری ملکی و مسکن روستایی در چهار سال آتی در استان زنجان ۶۸۱۱۲ واحد مسکونی در نظر گرفته شده است.
به استناد آمارهای استعلامی، روند تغییرات متوسط سهم زمین در قیمت تمام شده مسکن مناطق شهری استان زنجان از سال۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۰ با افت و خیزهای مواجه بوده است. بالاترین سهم زمین نسبت به قیمت تمام شده مسکن با میزان ۶۳.۹ درصد مربوط به سال ۱۳۹۹ و پایین ترین میزان آن با ۳۷.۷ درصد به سال ۱۳۹۵ اختصاص دارد.
