پژوهش کوششی برای یافتن بهترین راهکارهای ممکن برای حل مشکلات موجود در عرصه‌های زندگی و راهی برای گسترش مرزهای دانش و گشودن افق‌های تازه برای آیندگان است.

به گزارش همدلی‌زنجان؛ در دنیای امروز، دانایی یکی از محورها و شاخص‌های اصلی پیشرفت و تعالی هر جامعه به شمار می‌رود، سنجش سطح دانایی به میزان تولید و مصرف اطلاعات و گسترش دانایی به دسترسی سریع و آسان به منابع علمی موثق وابسته است.

توسعه علمی، صنعتی و فرهنگی هر کشور بدون پرداختن به امر پژوهش با موفقیت چندانی همراه نخواهد بود، در واقع پژوهش موتور محرک پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‌آید؛ اگر پژوهشی نشود، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد.

دانشگاه ها مراکز علمی کشور هستند که در آن پژوهش و فناوری در بخش های مختلف انجام می شود و دانشگاه های علوم پزشکی یکی از مهم ترین آن ها هستند. دانشگاه علوم پزشکی، خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان در سطح استان نیز یکی از مهم ترین دانشگاه های استان در کسب شناخت علمی بوده و محور اصلی پژوهش و فناوری در حوزه سلامت است که به عنوان قطب ششم کشوری نقش مهمی در این حوزه دارد.

دانشگاه علوم پزشکی زنجان در سال های اخیر رویکردهای خوبی در حوزه پژوهش داشته است. فعالیت هفت مرکز تحقیقاتی در این دانشگاه گویای نگرش مترقی پژوهشی آن است. این مراکز شامل مرکز تحقیقات نانو فناوری دارویی، زیست فناوری دارویی، بیماری های متابولیک، عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه، ژن درمانی سرطان، داروشناسی کاربردی دانشگاه و نانو پزشکی تریتا هستند.

نسبت مقاله به هیئت علمی به عنوان یکی از شاخص های کمی فعالیت های پژوهشی این دانشگاه، نشان می دهد که این نسبت از عدد ۰/۵۳در سال ۲۰۱۲بتدریج رشد داشته است و به عدد ۱/۰۴در سال ۲۰۲۰رسیده است. این افزایش نشان دهنده رشدی در حدود ۲ برابر نسبت به سال مبدا است و در مدت مشابه تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاه ۱/۷ برابر رشد داشته است.

با توجه به نتایج فرآیند ارزشیابی فعالیت های تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۹۹که بر مبنای استخراج شاخص‌های تولید دانش، ساختار تحقیقات و فناوری، نیروی انسانی پژوهش محور، کمیته های تحقیقات دانشجویی، اخلاق در پژوهش علوم پزشکی، شاخص های سنجش تولید فناوری و شاخص‌های اثرگذاری پژوهش‌های سلامت که توسط وزارت متبوع انجام شده است، معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان رتبه نهم کشوری را در بین دانشگاه های تیپ ۲کسب کرده است.

یکی از اقدامات مهمی که در دانشگاه علوم پزشکی زنجان در حال انجام است ساخت مرکز مطالعات پیش بالینی (آزمایشگاه حیوانات) است. مطالعات و طراحی نقشه های اجرایی این مرکز از سال ۱۳۹۶با اعتبار اولیه ۴۰میلیارد ریال و با هدف تولید، تکثیر، پرورش و نگهداری حیوانات آزمایشگاهی و تسهیل انجام پروژه های تحقیقاتی توسط محققین سراسر کشور شروع شده است.

بر اساس مطالعات انجام شده این مرکز مطابق با استانداردهای ملی و بین المللی جهت نگهداری و تحقیقات با حیوانات آزمایشگاهی طراحی گردیده است. این مرکز دارای امکاناتی جهت جراحی، تصویربرداری و نیز انجام مطالعات رفتاری مدل های حیوانی مختلف نظیر موش سوری، رت و خرگوش خواهد بود.

مرجعیت علمی در دانشگاه علوم پزشکی زنجان

در خصوص راهبردهای پژوهشی و توسعه ای دانشگاه علوم پزشکی زنجان با دکتر علیرضا شغلی، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان گفت و گو کردیم. وی با اشاره به راهبردهای دانشگاه علوم پزشکی زنجان در حوزه تحقیقات و فناوری، اظهار کرد: نقشه راه دانشگاه در حوزه پژوهش و فناوری تدوین شده است. یکی از مهم ترین آن ها موضوع مرجعیت علمی است. با اتکای به این رویکرد در زمینه های تحقیقاتی متمایز خواهیم شد و فعالیت های علمی قابل توجه تر خواهد بود و نقشه راه برای مرجعیت علمی را داریم.

علیرضا شغلی با بیان اینکه یکی از اقدامات و رویکردهای مهم دانشگاه ایجاد انستیتو سلول های بنیادی در شهرستان سلطانیه بوده است، افزود: انستیتو سلول‌های بنیادی در سلطانیه که با کمک و هزینه خیرین در سلطانیه در حال ساخت است، یکی از قطب های مهم پزشکی بازساختی و مولکولی خواهد بود.

وی با اشاره به سایر زمینه های علمی دانشگاه، تاکید کرد: در زمینه ناباروری، ژنتیک و نانو فناوری نیز برنامه های توسعه تدوین شده است. زنجان قطب نانو فناوری دارویی کشور است و برنامه های خوبی را در این خصوص تدارک دیده ایم.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی زنجان یکی از دانشگاه های دارای مرکز مطالعات پیش بالینی (آزمایشگاه حیوانات) خواهد بود، یادآور شد: رویکردها و سرویس های تحقیقاتی و فناوری را فرای دانشگاه ارائه خواهیم کرد و همچنین تمرکز بر مشکلات بومی همچون موضوع فلزات سنگین که نگرانی هایی نیز در استان داریم در دستور کار خواهد بود.

وی با بیان اینکه در حال تشکیل بانک های اطلاعات بیماری های هستیم، اظهار کرد: تهیه بانک اطلاعاتی بیماری های هپاتیت و ناباروری در کنار سرطان در برنامه است و همچنین ماموریت ملی بیماری های ناشی از صنایع و شغل ها را در برنامه داریم.

باید به سمت کیفی سازی پژوهش حرکت کنیم

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه در سال های اخیر در کشور توجه به کمیت پژوهش بوده است، افزود: تمرکز بر انجام کارهای پژوهشی رویکرد خوبی بود و طی ۱۵ سال اخیر کشور موفق شد رتبه ۱۶ دنیا را در تولید مقاله کسب کند. هم اکنون نگاه ما این است کیفیت کارهای پژوهشی انجام شده چیست. باید به سمت کیفی سازی پژوهش حرکت کنیم. تولید مقاله مساوی کیفیت نیست. گرچه چاپ در نشریات بین الملل نشانه ای از کیفیت پژوهشی محسوب می شود.

وی یکی از رویکردهای مهم پژوهش را پاسخ دادن آن به مشکلات و نیازهای جامعه برشمرد و تاکید کرد: تمرکز بر اثرگرایی در دانشگاه علوم پزشکی مورد توجه جدی قرار دارد. در این راستا نباید در چاپ مقاله متوقف شویم و حرکت کنیم به سمت اثرات اجتماعی آن و در سطح کلان از خودش یک اثر موثر باقی بگذارد. باید ببینیم پژوهش چه مشکلاتی در جامعه را پاسخ می دهد. یک پژوهش اثرگرا باید مسائل، مشکلات مردم در حوزه سلامت را برطرف کند.

شغلی با تاکید بر اینکه تمرکز بر پژوهش مسئله گرا باشد، افزود: با توجه به محدودیت منابع باید اولویت های بر اساس میزان منابع تعریف می شود. در حوزه پژوهش و فناوری منابع محدودی داریم که باید موثر این منابع را بکارگیری کنیم. مطابق قانون برنامه توسعه ششم کشور( در ادامه قانون برنامه پنجم) حداقل یک تا ۴ درصد منابع جی ان پی باید صرف پژوهش شود اما به سختی این میزان به یک درصد هم نرسیده است.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه منابع مالی حوزه پژوهش آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است، اظهار کرد: پژوهش‌ها باید به جایگاهی برسند که مدیران، برنامه ریزان و سیاستگذاران مطابق مستندات علمی و شواهد تجربی منابع لازم را در خدمت این حوزه قرار دهند.

وی به موضوع مدیریت پژوهش و سطوح آن اشاره کرد و گفت: در مورد اینکه پژوهش را چگونه مدیریت کنیم باید در چهار سطح به مقوله مدیریت پژوهش و فناوری پرداخت. در سطح نخست نگاه و رویکرد ملی است که باید حاکمیتی با آن برخورد کنیم. دوم سیاستگذاری است که باید در شورای انقلاب فرهنگی تصویب و به مراکز دانشگاهی و پژوهشی ابلاغ شود. در سطح مراکز باید مدیریت پژوهش انجام بدهیم و حمایت کنیم که با نگاه مسئله محور پژوهشگران و کمک به پژوهش آن ها بتوانیم گام های عملیاتی و موثر برداریم.

شغلی با بیان اینکه پژوهش صرفا توجه به یک مشکل نیست و باید سوالی که در ذهن پژوهشگر وجود دارد نیز پاسخ داده شود، خاطرنشان کرد: در سطح سوم به رهبری پژوهش می رسیم که در گروه های آموزش-پژوهشی اساتید مراکز باید پروژه های پژوهشی تعریف کنند. این تعریف باید مبتنی بر مسئله ای که در ذهن پژوهشگر است، بوده و منبعث از تجارب و کارهای قبلی یا مشکلات جامعه باشد. دانش و پژوهش یک شبه به دست نمی آید بلکه بر روی هم انباشته می شود. برای آن پژوهش باید تمرکز مبتنی بر مسئله پژوهشی انجام شود.

۸۰ درصد مقالات علمی دانشگاه طی چند سال اخیر نوشته شده است

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان به رشدهای پژوهشی در این دانشگاه اشاره کرد و گفت: علوم پزشکی زنجان رشد چشمگیر در حوزه پژوهش و فناوری داشته است. ۸۰ درصد مقالات علمی دانشگاه طی چند سال اخیر نوشته شده و اساتید دانشگاه نیز دو برابر شده است.

وی به چاپ مقالات در مجلات بین الملل اشاره کرد و افزود: چاپ مقالات در مجلات بین الملل رشد خوبی کرده و حجم بالایی از مقالات این دانشگاه در ۱۰ درصد مجلات دنیا چاپ می شود که یک رشد خیره کننده ای بوده است. در چاپ مقالات با مشارکت بین الملل و اساتید خارج از کشور نیز رشد خوبی محقق شده است.

شغلی ادامه داد: از ۶ مراکز تحقیقاتی دانشگاه ۴ مرکز مجوز و موافقت قطعی گرفته اند و دو مجوز دیگر نیز در آستانه اخذ و صدور است. هر ۴ مجلات دانشگاه به زبان انگلیسی منتشر می شود. در کنار آن مجلات فارسی زبان هم توسعه داده شده است. ساختمان آزمایشگاه حیوانات در مرحله نازک کاری است با تامین اعتبارات به پایان خواهد رسید که یکی از استانداردترین مراکز کشور خواهد بود.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه آزمایشگاه جامع تحقیقاتی با تجهیزات پیشرفته و امکانات خوب در حال فعالیت است، تاکید کرد: در کنار این امکانات واحدهای فناوری توسعه وجود دارند. همچنین یکی از ۱۲ پارک علم وفناوری کشور را در اختیار داریم و  ۲ مرکز رشد(فناوری های دارویی و سلامت) در دانشگاه فعالیت دارند. در کنار کمیته مالکیت معنوی را در دانشگاه داریم که صدور گواهی و داوری پتنت‌ها را انجام می دهند.