برای پی بردن به میزان پاکدامنی و فسادستیزی یک حکومت و نیز سطح رفاه و یا فلاکت و بدبختی شهروندان یک کشور، معمولا از دو نشانگر اقتصادی بنام «شاخص فلاکت زدگی» و « شاخص ادراک فساد» (CPI) استفاده میشود. سازمان شفافیت بینالمللی هرساله با استفاده از پارامترهای مختلف، به موجب جدولی رتبه فساد کشورهای مختلف جهان را منتشر میکند.
«شاخص فلاکتزدگی» (Misery index) رابطهی معکوسی با سطح رفاه مردم دارد و مدلی است که اقتصاددانی بنام «آرتور اوکان» ارائه داده و از حاصلجمع «نرخ تورم» و «نرخ بیکاری» هر کشوری بدست میآید.
البته در سالهای اخیر نحوه محاسبه شاخص فلاکت تغییر کرده و از حاصل جمع «درصد نسبت کسری بودجه دولت به تولید ناخالص داخلی» و نرخ بیکاری، محاسبه میشود، اما به دلیل عدم دسترسی ما به رقم کسری بودجه دولت ناچار به استفاده از مدل اوکان شده و در جدول ارائه شده، این شاخص را با استفاده از آمارهای رسمی ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران، بانک مرکزی و صندوق بینالمللی پول در مورد نرخ بیکاری و تورم استخراج و محاسبه کردهایم.
نظر به اینکه ایران از سال ۲۰۰۳ در فهرست محاسبه ادراک فساد «سازمان شفافیت بین المللی» قرار گرفته است، از اینرو بررسیهای ما نیز معطوف به سالهای ۹۹-۸۲ است.
۱. در زمان خاتمی متوسط «درصد فلاکت»(در سه سال آخر دولت او)؛ ۲۴.۹ درصد بوده که در دوره احمدی نژاد به ۳۲.۲۶ درصد و در زمان روحانی به ۳۱.۶۱ افزایش یافته است. به این ترتیب «درصد فلاکتزدگی» در دولت خاتمی نسبت به دو دولت بعدی، بهصورت معناداری کمتر بوده است.
۲. در سه سال آخر هر سه دولت، «رتبه پاکدامنی» جمهوری اسلامی سیر نزولی داشته است با این تفاوت که «درصد فلاکت زدگی مردم» نیز در دولت خاتمی سیر نزولی داشته، این در حالی است که در سالهای مذکور، درصد «فلاکتزدگی» مردم در دولتهای احمدینژاد و روحانی، با شیب تندی سیر صعودی یافته و سطح رفاه خانوارها بشدت افت کرده است که بخش قابل توجهی از آن میتواند ناشی از تحریمهای اقتصادی باشد.
۳. «درصد فلاکت» در دو سال آخر دولت روحانی بیشترین افزایش را داشته است.
۴. «پاکدامنی» در دولت خاتمی بهصورت معنادار و قابل توجهی از دو دولت بعدی بیشتر و «تقاضا برای فساد» نسبت به دولت احمدینژاد و روحانی کمتر بوده است.
۵. «درصد فلاکت» در دوره اول دولت روحانی در مقایسه با دوره دوم احمدینژاد بهصورت معنادار و قابل توجهی با شیب تند کاهش یافته و به همان نسبت سطح رفاه مردم افزایش یافته است که بخش بسیار زیادی از آن حاصل رفع تحریمهاست. اما در دوره دوم هر دو رئیس جمهور، مردم بهشدت مفلوک شدهاند.
۶. بیشترین و بیسابقهترین «تقاضا برای فساد» در سال ۸۸ در دولت احمدینژاد رخ داده است.
۷. درصد فلاکت در سالهای ابتدایی دوره اول دولت احمدینژاد کاهشی و سطح رفاه مردم افزایش داشته است.
۸. بهجز سالهای؛ ۸۴-۸۳ و ۹۰-۸۸، در بقیه سالها، میان «تقاضا برای فساد» و «درصد فلاکت» رابطه مستقیمی وجود داشته است، به این معنا که هر گاه «درصد فلاکت» افزایش یافته، تقاضا برای فساد هم بیشتر شده است و هر وقت پاکدامنی بیشتر شده، درصد فلاکت هم کاهش یافته است.
۹. میتوان نتیجه گرفت که بالا رفتن نرخ بیکاری و نرخ تورم در یک جامعه و مفلوکتر شدن مردم، با تبعات اقتصادی و اجتماعی غیرقابل اجتنابی همراه است و غالبا به افزایش فساد و نرخ رشد جرم و جنایت در یک جامعه منجر خواهد شد.