طی هفته گذشته بحث بر سر امکان و مطلوبیت احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ با ایران در رسانه های بین المللی و نزد کارشناسان بالا گرفته است. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز با تکرار هشدارهایش درباره محدودیت دسترسی به تأسیسات هسته‌ای ایران ادعا کرده که بدلیل عدم همکاری ایران، دیگر امکان نظارت کامل بر فعالیت هسته‌ای این کشور وجود ندارد و با اشاره به تجربه قطع همکاری کره شمالی و آژانس هشدار داد که شکست دیپلماسی می‌تواند پیامدهای سیاسی بزرگی برای منطقه و جهان داشته باشد
مارکو کارنلوس، دیپلمات باسابقه ایتالیا با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیل-خبری میدلیست آی با عنوان «با نزدیک شدن ایران به آستانه هسته ای شدن، اهرم فشار آمریکا در حال بی اثر شدن است» با بررسی آخرین تحولات مربوط به مناقشات هسته ای ایران، با اذعان به این که عموم طرف های مذاکره نسبت به بر هم خوردن توازن استراتژیک در خاورمیانه طی دو ساله گذشته بی تفاوت هستند، ادعا کرده که جهان باید خود را برای یک ایران در آستانه هسته ای شدن آماده کند!
در حالی که تحلیلگران آمریکایی سخنان خود را بر اساس اورانیوم غنی شده مورد نیاز برای ساخت یک بمب هسته ای متمرکز کرده بودند، همتایان اسرائیلی آنها در مورد یک بمب حاضر و آماده صحبت می کردند، که البته به زمان بیشتری نیاز دارد. در همین حال، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، اخیرا اظهار داشته که ایالات متحده و متحدانش باید خود را برای جهانی آماده کنند که در آن «هیچ محدودیتی بر برنامه هسته ای تهران وجود ندارد».
با دستیابی به اورانیوم غنی شده لازم برای ساختن یک بمب، ایران بازی را تغییر خواهد داد -تا آنجا که این مسئله دو نخست وزیر سابق اسرائیل، ایهود باراک و ایهود اولمرت را واداشته تا بپرسند که آیا اسرائیل باید وضعیت برنامه هسته ای خود را اعلام کند یا نه؟ تاکنون اسرائیل داشتن سلاح هسته ای را نه تایید و نه تکذیب کرده است. ایهود باراک استدلال کرده که با احتمال عبور ایران از «نقطه غیر قابل بازگشت»، اسرائیل باید در وضعیت خود بازنگری کند، در حالی که اولمرت تاکید کرده چنین اقدامی تنها در خدمت موضع ایران است که برای بازدارندگی در برابر اسرائیل به سلاح هسته ای نیاز دارد.
بنی موریس، مورخ اسرائیلی عملا مخمصه کنونی اسرائیل را این گونه خلاصه کرده است: یا این که تاسیسات هسته ای ایران را نابود کند، یا باید در سالهای آینده با ایران هسته ای سر کند.
در شرایط فعلی به نظر نمی رسد که واشینگتن مایل باشد که مطابق با پیشنهاد اسرائیل [مبنی بر عملی کردن پلن بی] عمل کند. دولت بایدن آینده خود را به تصویب دو لایحه ای که مخارج بالایی را هم می طلبد، گره زده است. با توجه به موانع عمده ای که بر سر راه تصویب آن ها در کنگره وجود دارد، تمرکز فعلی دولت روی ژئوپلیتیک خاورمیانه نیست.
یک دهه پیش، روسیه و چین با تبعیت از تحریم های مصوب بین المللی ایران را تحت فشار قرار دادند. اما امروز ایالات متحده به تنهایی نبرد تحریم ها را رهبری می کند و اروپایی ها نیز با اکراه، و تنها به دلیل تحریم های ثانویه از آن پیروی می کنند.
اکنون به نظر می رسد که مسکو و پکن تمایل چندانی ندارند که تهران را زیر فشار قرار دهند. به عکس این، ایران اخیراً به سازمان همکاری شانگهای پیوسته و یک توافق اقتصادی بزرگ با چین امضا کرد. تهران معتقد است می تواند فشار تحریم های آمریکا را تحمل کند. تا کنون سیاست فشار حداکثری به رهبری آمریکا باعث خم شدن ایران نشده، بلکه به نظر می رسد ایران با نزدیک شدن به آستانه هسته ای شدن در حال اعمال فشار از ناحیه خود است.
در بسیاری از پایتخت های جهان، به تحولات جدید توجه کمی شده و یا اساسا نادیده گرفته شده است. در کمتر از دو سال، توازن استراتژیک تغییر کرده است. دوران ترامپ در اوایل سال ۲۰۲۰ در شرایطی به پایان رسید که ایالات متحده استراتژیست اصلی ایران، سردار قاسم سلیمانی را ترور کرد و سعی داشت با برقراری توافق ابراهیم -میان اسرائیل و برخی کشورهای عربی- موجبات انزوای ایران را فراهم کند.
اما امروز توجه بایدن از آسیای غربی فاصله گرفته و تمرکز خود را بر هند و اقیانوس آرام قرار داده است. توافقنامه ابراهیم بدون قدرت عربستان ممکن است تکاپوی خود را از دست بدهد و هم ریاض و هم ابوظبی با ایران -بر سر مسائلشان در لبنان، سوریه و یمن- در حال مذاکره اند. اینها تغییراتی ساختاری هستند. شاید نظم کنونی جهان اکنون باید خود را برای یک ایران در آستانه هسته ای شدن آماده کند.
