در یک شب آرام پاییزی، ناگهان زمین می‌لرزد و فاجعه ای انسانی رخ می دهد، فاجعه ای که موجب همدلی برای کمک به هم نوعان و هم وطنان شد، اما نگاه سیاسی هم داشت!
امروز نقاط مختلف دنیا همواره به صورت مستمر و غیرمستمر با بلایای طبیعی مواجه می شوند و برای مصون ماندن از اثرات تخریبی آن می اندیشند و اقدامی مبتنی بر علوم روز دنیا انجام می دهند تا کم‌ترین خسارت‌ها را تجربه کنند.
در کشورمان ایران هنوز برای مواجه مناسب با بلایایی همچون زلزله مدیریت بحران علمی تجربه نشده و شاهدیم خسارت های زیادی بعد از وقوع آن به عموم مردم و جامعه تحمیل می شود که این خسارات موجب تحمیل هزینه های سنگین اقتصادی و حتی سیاسی-اجتماعی به دولت نیز می شود.
زلزله غرب کشور طی روزهای گذشته سرتیتر اخبار روز رسانه های ملی و استانی تمام نقاط کشور شد و دلهره در مناطقی که زمین لرزه را تجربه کردند به بیشترین میزان خود رسید، در این بین متاسفانه برخی رسانه ها و البته فضای مجازی به جای رویکرد حرفه ای برای راهنمایی و تسکین روانی مردم، بر دلهره ها و هیجانات حاکم افزودند!
اما یک نکته قابل تامل و مهم در حوادث تلخ زلزله استان کرمانشاه وجود داشت و آن وضعیت ساخت و ساز و کیفیت مسکن های ساخته شده در شهرها بود که با نگاه سیاسی نیز همراه شد و پای مسکن مهر نیز به میان باز شد تا تمامی گروه های اجتماعی چه افراد متخصص و چه مبتدی قضاوت هایی از وضعیت ساخت و ساز کشور داشته باشند.
بعضا شاهد بودیم حتی برخی کارشناسان برداشت های ناصواب، صرفا از روی یک عکس نسبت به برخی ساخت ها و سازها داشته اند و اصولا غالب هجمه ها نیز به مهندسان ناظر ساختمان ها بوده است! اما واقعیت چیست و چرا رویکرد علمی و فنی در مباحث جامعه ایران جای خود را به مباحث هیجانی بی فایده داده است!؟
توجه به برخی اخبار مبنی بر اینکه ۱۰۰ درصد ۱۲ هزار واحد مسکونی شهری و روستایی در زلزله کرمانشاه تخریب شده ونگاهی به تصاویر وضعیت بلوک های ساختمانی تخریب نشده نشان می داد وضعیت کیفی ساخت و ساز در کشور مشکلات جدی دارد و بدون تعارف باید این واقعیت تلخ را پذیرفت.
اما چرا کیفیت ساخت و ساز در کشور به این میزان پایین است که نه تنها عمرساختمان ها به ۲۰ سال می رسد، بلکه در حوادث اینچنینی باید شاهد این رخدادهای تلخ باشیم. اینکه در مسکن مهر چه رویکردی دنبال شد خود نیازمند بررسی جداگانه ای است؛ اما تنها معطوف شدن این وضعیت کیفی به مسکن مهر نیز قطعا رویکرد غیرعلمی و نادرستی است.
به راحتی قابل ارائه است که حتی ساخت و سازهای کارفرمایان فعلی که برخی از آن ها تحت عناوین “بساز بفروش” بوده و تنها انتفای اقتصادی ساخت و ساز را دنبال می‌کنند نیز توجه زیادی به کیفیت ساخت و ساز ندارند. از طرفی حتی کارفرمایان دیگر نیز به دلیل عدم آکاهی مناسب تمایلی به افزایش کیفیت ساختو ساز به دلیلی افزایش هزینه های احتمالی ندارند!
نکته قابل تامل اینکه تمامی افراد جامعه به غیر از جامعه مهندسی که از واقعیت ها آگاه است، مسئولیت را بر دوش مهندس ناظر تحمیل می کنند که البته وظایف قانونی وی در این راستا سنگین، اما عملا در واقعیت شرایط بگونه ای نیست که یک مهندس ناظر وظایف قانونی خود را به خوبی انجام دهد.
در شرایط فعلی ساخت و ساز کشور مهندسان ناظر از طریق دفاتر مهندسی، کارفرمایان و یا از طریق سیستم ارجاع کار( با نواقص فراوان) مسئولیت نظارت ساختمان را بر عهده می گیرند. دو مهندس سازه و معماری نقش محوری در کیفیت ساخت و ساز را بر عهده دارند. مهندس سازه وظیفه کنترل کیفیت اجرای سازه ساختمان شامل بتن ریزی، فنداسیون، ستون ها و تیرها را برعهده دارد و ناظر معماری نیز عمدتا سفت کاری و نازک کاری ساختمان را نظارت می کند.
واقعیت تلخ این روزهای مهندسی کشور این است که مهندسان ناظر عملا نه قدرت بالای قانونی و اجرایی در ساختمان دارند و نه قدرت چانه زنی و پوشش مالی مناسب و نه پشتوانه قانونی برای انجام مسئولیت ها را دارند. به راحتی دفاتر مهندسی تخفیف های بالایی بابت ارائه خدمات نظارت از این مهندسان کسر می کنند و حتی ناظران برای اعمال مقررات در اجرای کیفی ساخت و ساز قدرت اجرایی ندارند، چرا که حتی اگه دستور توقف ساخت را بدهند نه شهرداری و نه ارگان دیگر اهمیتی به آن قائل نیست!
در این شرایط بغرنج کاری، مهندسان ناظر به واقع چه مسئولیتی دارند! وقتی ساختارها در جامعه مهندسی کشور سرتا پا ایراد است عملا ناظر توانی برای ارائه خدمات مناسب قانونی ندارد!
در این بین یکی از اعضای شورای اسلامی شهر زنجان نیز در کانال شخصی خود نگاشته بود که “زلزله اخیر غرب کشور یک حادثه طبیعی نبود بلکه یک فاجعه مهندسی بود که همه ما را مصیبت زده کرد. سازمان نظام مهندسی باید احساس مسئولیت کند جان مردم بازیچه نیست”
باید نسبت به این اظهارات عضو شورای اسلامی شهر زنجان که از قضا تحصیلات مرتبط نیز دارند، عنوان کرد که هرچند امروز کارکرد سازمان نظام مهندسی ساختمان کارکرد رضایت بخشی برای افزایش کیفیت ساخت و ساز نیست اما تنها این سازمان برای تحقق این مهم نمی تواند موثر واقع شود. باید سوال کرد این عضو شورای اسلامی شهر زنجان تا چه میزان از واقعیت های کاری یک مهندس ناظر در شهر زنجان اطلاع دارند؟ آیا تاکنون در پروسه نظارت یک ساختمان به صورت عملیاتی حضور داشته اند؟ وظیفه شورای اسلامی شهر زنجان به عنوان پارلمان شهری در افزایش کیفیت ساخت و ساز شهری زنجان چیست؟
آیا شهرداری زنجان به عنوان مرجع صادرکنندگان پروانه ساختمان با دارا بودن ابزارهای اجرایی تاکنون چه میزان از بروز تخلفات ساختمانی جلوگیری کرده است؟ آیا تاکنون شهرداری زنجان در خصوص دستور توقف عملیات ساختمانی اقدام اجرایی انجام داده است؟ حتی یک مورد؟
آیا مهندس ناظر به اندازه سهم مسئولیت خود در ساختمان حق الزحمه دریافت می کند؟ آیا عدالت در جامعه مهندسی در بین مهندسان مختلف به دلیل ساختارهای فعلی حاکم است؟ آیا امضافروشی در بین مهندسان را برای افزایش کیفیت ساخت و ساز باید پذیرفت و چاره ای برای آن اندیشید؟
بعد از پاسخ به این سوالات و شبهات بسیاری که مجال پرداخت آن نیست، می‌توان دفتر دیگری برای پرداخت به این قصه پرغصه شهر زنجان باز کرد…
